Kobiety wychowujące dzieci mogą zwiększyć emeryturę

Gdy ustalano jej kapitał emerytalny w 1999 r., okres opieki nad dzieckiem uznawany był za nieskładkowy. Od maja ubiegłego roku, wstecznie, zmieniono go na okres składkowy, ale tylko jeżeli chodzi o sposób obliczania kapitału. Kwalifikacja tego okresu pozostaje bez zmian i przy liczeniu stażu do emerytury jest on nadal uważany za nieskładkowy.

Po przeliczeniu łodzianka zyskała podwyżkę kapitału początkowego o ponad 10 tys. złotych, co oznacza, że w chwili przechodzenia na emeryturę będzie on wyższy o kilkadziesiąt tysięcy złotych - po uwzględnieniu corocznych waloryzacji. To zaś przekłada się na wyższą emeryturę i to o około 200 złotych miesięcznie.

Prawo do takiego przeliczenia mają wszystkie kobiety, którym wyliczano kapitał początkowy, a urodziły dziecko przed końcem 1998 roku. Przepis dotyczy zarówno tych, które już przeszły na emeryturę z nowego systemu, jak i tych, które przejdą na nią w przyszłości.

Naprawianie systemu

Kobiety, które wychowywały dzieci i korzystały z urlopów wychowawczych, są bardzo pokrzywdzone w nowym systemie emerytalnym. Czas, gdy zajmowały się opieką nad dzieckiem, traktowany był bowiem jako okres nieskładkowy, co bardzo obniżyło kapitał emerytalny, szczególnie że wiele mam miało przy jednym dziecku nawet trzyletnie przerwy. A niejednokrotnie taka przerwa na opiekę była dłuższa, gdy dziecko było zakwalifikowane przez lekarzy jako szczególnej troski. Przy obliczaniu kapitału początkowego były więc stratne.

Zostało to jednak zmienione, przynajmniej w niewielkiej części dotyczącej sposobu obliczania kapitału początkowego. Opieka nad dzieckiem została potraktowana jako praca.

Dodany do ustawy emerytalnej przepis art. 174 ust. 2a przewiduje, że przy ustalaniu kapitału początkowego okresy opieki nad dzieckiem (np. okresy urlopu wychowawczego lub bezpłatnego) uwzględnia się po 1,3 proc. podstawy wymiaru kapitału początkowego za każdy rok tych okresów (z uwzględnieniem pełnych miesięcy), a nie jak dotychczas po 0,7 proc. podstawy wymiaru.

Osoby, które mają już ustalony kapitał początkowy zuwzględnieniem okresów opieki nad dzieckiem, mogą zgłosić wniosek o ponowne jego ustalenie.

W razie niezgłoszenia takiego wniosku do czasu przejścia na emeryturę (również na emeryturę częściową, emeryturę pomostową lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne) ZUS z urzędu przeliczy kapitał początkowy przy obliczaniu wysokości jednego z tych świadczeń.

Ale lepiej nie czekać aż przyjdzie emerytura, chociażby dlatego, by na bieżąco śledzić, ile ZUS zgromadził dla nas pieniędzy i jakiej wysokości świadczenia możemy się spodziewać. A to może mieć także wpływ na decyzję o tym, kiedy zdecydować się na przejście na emeryturę.

Kobiety w nowym systemie emerytalnym

Obecnie emerytury są coraz niższe, ale szybciej spadają przede wszystkim u kobiet, które w większym stopniu są objęte nowym systemem emerytalnym. Według danych z Biura Analiz Sejmowych, opracowanych w lutym 2015 roku, dotyczących świadczeń nowo przyznanych:

• znacznie większy odsetek niskich emerytur jest wśród kobiet niż mężczyzn, np. w 2013 roku emeryturę do 900 zł otrzymało 30,4 proc. kobiet i tylko 1,5 proc. mężczyzn,
• znacznie niższy odsetek wysokich emerytur jest wśród kobiet niż mężczyzn, np. w 2013 roku emeryturę powyżej 3500 zł otrzymało 5,4 proc. kobiet i 29,6 proc. mężczyzn,
• największy odsetek kobiet pobiera emeryturę w wysokości 1001 - 1600 zł (w 2013 r. 32,4 proc.), a wśród mężczyzn najwyższy odsetek pobiera emeryturę powyżej 3001 zł (41,5 proc. w 2013 r.).

Systematycznie przybywa osób, głównie kobiet, które nie mają prawa nawet do najniższej ustawowej emerytury, gdyż nie mają one wymaganego minimalnego stażu pracy (obecnie 21 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn).

Przyczyną, w przypadku kobiet, są długie okresy opieki nad dzieckiem, ale także okresy wymuszonej pracy na umowy-zlecenia czy o dzieło, które nie były zaliczane do stażu.

W Łodzi, gdzie w ostatnim ćwierćwieczu praktycznie upadł przemysł włókienniczy, kobiety często pracowały na czarno w prywatnych szwalniach, gdyż w okresie wielkiego bezrobocia była to jedyna szansa na zdobycie środków do życia.

W rezultacie dziesięć lat temu emeryturę poniżej 800 zł otrzymywała co trzynasta osoba, a obecnie takie świadczenie wypłacane jest już co ósmej emerytce i emerytowi.

Według obliczeń cytowanych przez Biura Analiz Sejmowych, w 2060 roku od 25 proc. do nawet 50 proc. ubezpieczonych nie zgromadzi na kontach w ZUS środków wystarczających do otrzymania najniższej emerytury.

Emerytury kobiet w 2013 r. przyznawane na nowych zasadach:

Wysokość Odsetek kobiet

• do 600 zł 9,5 %
• 600 - 700 zł 9,8 %
• 700 - 800 zł 8,1 %
• 800 - 900 zł 8,7 %
• 900 - 1000 zł 7,7 %
• 1000 - 1200 zł 15,5 %
• 1200 - 1400 zł 13,3 %
• 1400 - 1600 z 9,6 %
• 1600 - 1800 zł 6,1 %
• 1800 - 2000 zł 4,1 %
• 2000 - 2200 zł 2,4 %
• 2200 - 2400 zł 1,4 %
• 2400 - 2600 zł 1,0 %
• 2600 - 2800 zł 0,6 %
• 2800 - 3000 zł 0,5 %
• 3000 - 3500 zł 0,7 %
• ponad 3500 zł 1,0 %

Pułapka prawna. Staż pozostaje bez zmian.

Ustawa pozwalająca przeliczyć kapitał początkowy za okresy opieki nad dzieckiem umożliwia podwyższenie obecnej lub przyszłej emerytury. Wobec tego mamy, które urodziły i opiekowały się dzieckiem przed 1 stycznia 1999 roku, zyskają na tym wyższe świadczenie, jednak przy liczeniu stażu pracy ten okres nie będzie traktowany jako składkowy. Oznacza to, że gdyby weszła ustawa obniżająca wiek emerytalny, lata zajmowania się dzieckiem (urlop wychowawczy lub z tytułu opieki) nadal będą liczone jako nieskładkowe. Już w lipcu ubiegłego roku wyjaśnił to minister pracy w odpowiedzi na pismo rzecznika praw obywatelskich. Zatem zmiana wskaźnika z 0,7 proc. do 1,3 proc. za każdy rok nie powoduje niestety wydłużenia okresów składkowych. Oznaczać to może brak prawa do minimalnej emerytury lub stratę szans na wcześniejszą.

Złóż wniosek. Przeliczysz także, gdy już masz emeryturę.

W przypadku, gdy kapitał początkowy, obliczony na zasadach obowiązujących przed wejściem w życie ubiegłorocznej ustawy, został już uwzględniony przy ustalaniu emerytury, emerytury częściowej, emerytury pomostowej lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, trzeba wystąpić z wnioskiem o ponowne obliczenie jednego z tych świadczeń przy uwzględnieniu kapitału początkowego odpowiednio przeliczonego z zastosowaniem art. 174 ust. 2a ustawy emerytalnej.

W razie zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury ZUS wydaje decyzję w ciągu sześćdziesięciu dni.

Emerytura w nowej wysokości przysługuje od pierwszego dnia miesiąca, w którym zostanie zgłoszony wniosek o ponowne jej ustalenie.

(Krzysztof Zając)
Na podst. "Express Ilustrowany" z dnia 31.01.2016 r.