Pieczyrak Stanisław ps. "ZGRZYT"

por. Stanisław PIECZYRAK pseudonim "ZGRZYT"

Syn Józefa i Katarzyny, ur. 16 września 1901 roku w Łodzi. Od roku 1908 zamieszkał w Zgierzu. Stanisław był skautem i uczniem gimnazjum w Łodzi.

Był jednym z pierwszych żołnierzy Polskiej Organizacji Wojskowej, którzy rozbrajali Niemców. W listopadzie 1918 roku z karabinem w ręku stał na warcie, na dworcu kolejowym. Po odbyciu służby wojskowej w 28. pp. uzyskał kwalifikacje elektrotechnika. 

W 1928 roku otworzył w Zgierzu pierwsze biuro radioelektrotechniczne ze sklepem tej branży. W 1929 roku uzyskał stopień ppor. rezerwy łączności. Od 1933 do 1939 roku był prezesem Stowarzyszenia Kupców i Przemysłowców w Zgierzu. Był działaczem Izby Przemysłowej w Łodzi. Równocześnie przez wiele lat pełnił funkcję członka Zarządu Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia". Występował na scenie teatru „Lutnia" jako aktor - amator. Odznaczono go Srebrnym Krzyżem Zasługi.

W 1939 roku brał udział w obronie Warszawy. Podczas okupacji był w komendzie zgierskiej Polskiej Organizacji Bojowej. Niemcy zatrudnili S. Pieczyraka przy rozbudowie ratusza w Zgierzu.

W 1942 roku dowiedział się, że jest poszukiwany przez Gestapo. Wraz z żoną przeniósł się do Warszawy. Tu używali dokumentów z fikcyjnymi nazwiskami. Stanisław stał się: Mieczysławem Ślawskim i mieszkał przy ul. Elektroralnej 5/7. Po zagrożeniu dekonspiracją lokalu wykładowego tajnej podchorążówki Narodowej Organizacji Wojskowej przy ul. Żabiej, Pieczyrak udostępnił jako salę wykładową swoje mieszkanie. Sam był również jej słuchaczem i uczestnikiem ćwiczeń polowych, które przeprowadzano w okolicach Zielonki i Kobyłki. "Zgrzyt" zaprzysiągł i wprowadził do konspiracji zgierzan S. Kałużyńskiego i M. Markowskiego. 

W powstaniu był żołnierzem Starego Miasta i dowódcą plutonu w 11. kompanii batalionu "Dzik". Następnie został wyznaczony przez dowództwo baonu na oficera inspekcyjnego. 24 sierpnia 1944 roku podczas inspekcji placówek "Zgrzyt" znalazł się w piwnicy budynku przy ul. Rybaki 24. Budynek ów został trafiony kilkoma bombami lotniczymi. Rumowisko domu zasypało wejście do piwnic, w której oprócz niego znajdowali się żołnierze 151. plutonu z 15. kompanii batalionu "Dzik". Na szczęście, pomimo stałego ostrzału artyleryjskiego, udało się ratującym usunąć gruz i uwolnić inspektora wraz z zasypanymi żołnierzami. 26 sierpnia 1944 roku "Zgrzyt" został mianowany dowódcą 15. kompanii batalionu "Dzik". Pod koniec sierpnia "Zgrzyt" zachorował i przeprowadzono go kanałami do Śródmieścia. Tu został dowódcą 11. kompanii. Odznaczono go Krzyżem Walecznych. Rozkazem KWO AK nr 30 z 18 września 1944 roku awansowano go do stopnia porucznika. 

Po kapitulacji Warszawy przebywał w obozach jenieckich: Sandbostel, Alveslohe i Verden w Saksonii. Miał numer jeniecki 224807. 

Gdy wrócił do Zgierza musiał się przez 3 lata, codziennie zgłaszać w miejscowym Urzędzie Bezpieczeństwa. Zmarł 11 sierpnia 1949 roku w Zgierzu. 

opracowanie biogramu B. Kustosik (Muzeum Miasta Zgierza), 
na podstawie książki Bogdana Bejma, Od "Kedywu" do baonu "Zośka", Łódź 1994. 

*** 

Czytaj też: Biogramy powstańcze na stronie www.1944.pl