Historia Ratusza / Magistratu

Klasycystyczny budynek, w którym obecnie mieści się Urząd Miasta Zgierza, zwany dawniej Magistratem, wybudowano w 1824 roku. Autorem pierwotnej bryły budynku był zgierzanin Jan Lebelt, który odpowiadał także za budowę łódzkiego ratusza. Początkowo w dwupiętrowym Magistracie mieścił się także areszt oraz poczta. 

Budynek wielokrotnie był przebudowywany, a pierwsze jego powiększenie miało miejsce już w połowie XIX wieku. Wówczas dobudowano jednopiętrowe skrzydło, a w wieży ratuszowej umieszczono zegar. Największe zmiany zaszły w trakcie II wojny światowej i niedługo po jej zakończeniu. Znaczny wpływ na to miał pożar z 1945 roku. 

Obecnie Magistrat ma jedno piętro więcej oraz został znacznie rozbudowany na szerokość w stosunku do pierwotnej bryły budynku. 

Czytaj też: Zgierskie nazewnictwo - Ratusz 

Brak jest informacji o ratuszu przed r. 1824. Istniał jednak ratusz - w Wizytacji parafii Św. Katarzyny w Zgierzu z r. 1800. znajduje się zapis mówiący o tym, że "Tu zaś w Zegrzu sami tylko Obywatele Zgierscy Protestanci (:których dotychczas nie jest więcej nad osób pięć:) odprawują swe Nabożeństwo z samego początku na Sali Ratusza tegoż Miasteczka".

 
Widok ratusza z lat 20-tych XX wieku.

W roku 1824 wybudowano niewielki murowany z cegły ratusz w części rynku przylegającej do kościoła (w zachodniej pierzei Starego Rynku). Podpiwniczenie i fundamenty były z kamienia polnego i cegły. Jego projektantem(?) i budowniczym był prawdopodobnie Jan Lebelt, zgierzanin, budowniczy m.in. łódzkiego ratusza. (Być może środkowa, licząca 2 piętra ryzalitowa część dzisiejszej budowli jest pozostałością tego ratusza). Wówczas w niewielkim ratuszu mieścił się też areszt. Do budynku od strony zachodniej przylegały jatki piekarniczo-rzeźnicze. 

 
Rok 1931 - widok z widokówki wysłanej do Rumunii.

W roku 1846 rozpoczęto, a w 1847 zakończono budowę nowego 1 piętrowego ratusza (być może, że dobudowano tylko dwa jednopiętrowe skrzydła). Jedenastoosiowy budynek w stylu empire wybudowano za 11 311,82 rbs. Zawierał m. in. 4 izby więzienne (prawdopodobnie w piwnicy). Budynek zamykał oś urbanistyczną ówczesnego Zgierza - ulicę Długą. Na frontowej ścianie umieszczono zegar (wykonany w Warszawie przez Gaspara Kruczkowskiego). Ratusz wyróżniał się elegancją formy architektonicznej. Budynek ten dotrwał bez większych zmian do 1939 r.

 
Tak wyglądał ratusz w okresie okupacji hitlerowskiej 
- widać dobudowane skrzydła.

Podczas niemieckiej okupacji, w latach 1939-1945 (brak dokładnej daty) przebudowano ratusz, dobudowując dwa skrzydła idące w głąb działki oraz zmieniając zadaszenie. Dobudowano też balkon pod zegarem i podtrzymujące go filary.
W budynku ratusza otwarto 1.07.1940 r. Urząd Stanu Cywilnego.

Po rozbudowie ratusza w 1941 r. szupo (Schutzpolizei - Policja Ochronna) zajęło w nim 10 pokoi, osiem cel i wartownię.

 
Widok ratusza z 1965 r.

Po wejściu Armii Czerwonej, w nocy z 20 na 21 lub z 21 na 22 stycznia 1945 roku w niejasnych okolicznościach (najprawdopodobniej wskutek podpalenia) doszło do pożaru budynku Magistratu. W budynku spłonęła m.in. znaczna część akt miasta. W opinii większości zgierzan wydarzenie to nie było przypadkowe, mówiono, że pewnym grupom zależało na zniszczeniu dowodów współpracy z okupantem.

22 grudnia 1948 r. nastąpiło uroczyste otwarcie siedziby władz miejskich przy placu Armii Czerwonej. Odbudowano wówczas ratusz zmieniając nieco zadaszenia.

 
Widok  z 1971 r. po dobudowaniu trzeciej kondygnacji.

W latach 60-tych XX wieku dokonano gruntownej przebudowy dobudowując na całej szerokości frontu i skrzydeł drugie piętro. Ten budynek stoi do dziś.

 
Widok ratusza w latach 80-tych XX wieku.

W roku 2002 dokonano gruntownego remontu elewacji budynku Urzędu Miasta Zgierza. Obejmował on docieplenie i wykonanie nowej kolorystyki.

    
Widok rarusza na początku XXI wieku.

 
Obecny widok nocą 
na pierwszym planie oświetlone dwie tablice pamiątkowe Towarzystwa Przyjaciół Zgierza. 

Opracowania dot. ratusza:

• Bronisław Wachnik - "Dzieje Zgierza", maszynopis przygotowany staraniem Sekcji Historycznej Towarzystwa Przyjaciół Zgierza (bez daty wydania - prawdopodobnie pocz. lat 70-tych). W zbiorach Muzeum Miasta Zgierza
• Krzysztof Dumała - "Przemiany przestrzenne miast i rozwój osiedli przemysłowych w Królestwie Polskim w latach 1831-1869", Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo. Wrocław 1974.

Zebrał i opracował: 
Maciej Wierzbowski  
Muzeum Miasta Zgierza