Łąka kwietna

Babka lancetowata to niska, bardzo zmienna bylina o charakterystycznych, lancetowatych liściach, białych lub różowo-beżowych kwiatach zebranych w kłos, krótkich kłączach oraz wiązkowych korzeniach. 

Ciekawostki: Babka lancetowata to prastare zioło lecznicze, roślina pastewna, miododajna, od niedawna także ozdobna. Doskonale nadaje się do założeń naturalistycznych, gdyż jej nasiona przyciągają ptaki śpiewające, a liście zające. Babka lancetowata działa wykrztuśnie i przeciwzapalnie. Spożywana z umiarem przez bydło i konie wpływa bardzo korzystnie, ale w nadmiarze szkodzi. 

Źródło: Łąki kwietne

Babka średnia to bylina trwale występująca w Polsce. Porasta polany, wzgórza, a nawet rumowiska i suche zbocza. 

Ciekawostki: Babkę średnią wykorzystuje się w lecznictwie. Działa żółciopędnie i wykrztuśnie, przeciwświądowo i kojąco na skórę, przyśpiesza gojenie się ran. Zażywa się ją w gruźlicy, kokluszu, zapaleniach pęcherzyka żółciowego lub nerek, neurastenii i stwardnieniu naczyń krwionośnych.

Na ołtarzu Wita Stwosza wyrzeźbiono rozetki babki średniej, wydatnie odcinające się od płaskiego tła. Stwosz namalował też kilka rozet oraz kwitnących okazów.

Źródło: Łąki kwietne

Bniec biały (Lepnica biała) to niezawodna niewysoka roślina o białych kwiatach. Lepnica biała przeważnie jest gatunkiem jednorocznym, silnie rozrastającym się i odpornym na koszenie. Doskonale radzi sobie z suszą i jest wyjątkowo odporna na trudne warunki. 

Ciekawostki: Do czasów Odrodzenia bniec biały był szeroko wykorzystywany w medycynie akademickiej, a do końca XVIII w. także w lecznictwie ludowym. Potem zarzucono jego stosowanie z racji niepożądanych efektów ubocznych. Zdaniem dr Różańskiego zażywany w małych dawkach, pod kontrolą lekarza, może znowu stać się wartościowym ziołem leczniczym, użytecznym w terapii chorób autoimmunologicznych, atopowego zapalenia skóry, łuszczycy, trądziku różowego oraz impotencji albo przy rekonwalescencji po nowotworze lub gruźlicy.

W krajach niemieckojęzycznych suche torebki bnieca stanowią lubiany składnik suchych bukietów i stroików.

Źródło: Łąki kwietne 

Chaber bławatek białasy, głowacz, jasieniec, kardy, kwiatek wołoszek, macoszka, modrak, modrzeńczyk, samosiejka, wasilek, wawer.

Bławatek był w przeszłości nie tylko uporczywym chwastem, ale i wielostronnie użytkowanym gatunkiem uprawnym. Jest celowo hodowany jako roślina barwierska, lecznicza, miododajna i ozdobna. 

Ciekawostki: Z bławatka do dziś wyrabia się niebieski barwnik do żywności i papieru. Dawniej farbowano nim także wełnę. 

Wiele polskich miasteczek i wsi zawdzięcza swą nazwę ludowym nazwom chabra bławatka. (...)

Jako pradawny chwast i zioło lecznicze bławatek obrósł przebogatą symboliką, niekiedy bardzo różną w sąsiednich krajach. We Francji do dziś kojarzy się z I wojną światową i jej weteranami. W krajach niemieckojęzycznych „wasilek” symbolizował pruskie cnoty wojskowe i cywilne, z racji podobieństwa do błękitnych pruskich mundurów. (...)

Źródło: Łąki kwietne 

Chaber driakiewnik to piękna, trwała, niezwykle odporna na suszę i upał roślina o fioletowych kwiatach. Wspaniała stołówka dla pszczół samotnic, trzmieli i motyli. 

Ciekawostki: Nazwa gatunkowa "driakiewnik"podkreśla podobieństwo tego chabru do driakwi (wdówek) Scabiosa. 

Staropolskim słowem driakiew określano lekarstwo produkowane od starożytności z jadu węży. 

Na pędach i liściach chabra driakiewnika żerują gąsienice rzadkiego w Europie motyla: przeplatki febe Melitea phoebe.

Źródło: Łąki kwietne 

Cieciorka pstra to rodzima bylina o bladoróżowych motylkowatych kwiatach. Rozwijają się na niej rzadkie motyle jak wietek gorczycznik, niektóre modraszki i szlaczkonie. Dawniej była popularną rośliną ozdobną. 

Ciekawostki: Cieciorką pstrą znacznie chętniej uprawiano dawniej niż obecnie. Była ważną rośliną pastewną, leczniczą i ozdobną. Stosowano ją celem uspokojenia rytmu serca albo moczopędnie. Potem jej wykorzystanie w farmacji niemal zarzucono z uwagi na szkodliwe skutki uboczne. 

Jako roślina dekoracyjna straciła na popularności z uwagi na szaloną ekspansywność w ogrodach i głuszenie innych kwiatów. Pozostaje jednak ważnym gatunkiem do utrwalania i upiększania nasypów.

Źródło: Łąki kwietne 

Dziewanna drobnokwiatowa to roślina dwuletnia o żółtych kwiatach ceniona przez pszczelarzy za długie kwitnienie. Dla dzikich zapylaczy jest cennym źródłem pyłku. Dziewannę drobnokwiatową sieje się w miejscach suchych i słonecznych.

Ciekawostki: Dziewanne drobnokwiatową podsiewa się od starożytności jako zioło lecznicze i kosmetyczne. Nie była natomiast nigdy ceniona jako dekoracyjna.

Z uschniętych, a potem nasyconych łojem bądź woskiem łodyg robiono dawniej pochodnie liście i wykorzystywano jako knoty świec, hubki. Nasionami tej dziewanny truto ryby. Olejkiem łagodzono bóle mięśni i nerwów; kremem z dz. drobnokwiatowej wygładzano zmarszczki; naparem zaś rozjaśniano włosy i przywracano im połysk.

Źródło: Łąki kwietne

Dziewanna pospolita to dość wysoka roślina dwuletnia, rzadziej bylina, o licznych drobnych żółtych kwiatach. Dziewanna pospolita jest ceniona przez ogrodników za niskie wymagania glebowe i odporność na suszę. Dla pszczół miodnych i dzikich jest źródłem odżywczego pyłku.

Ciekawostki: Dziewanna pospolita mniej jest wrażliwa na chłód i dużą wilgotność od podobnej doń dziewanny Chaixa austriackiej (V. chaixii ssp. austriacum). W Austrii i dalej na wschodzie można obserwować ciekawy proces zastępowania się obu tych gatunków, jak dziewanna pospolita rośnie w miejscach zimniejszych i bardziej mokrych od dziewanny Chaixa, poza tym dziewanna pospolita sięga daleko na Syberię. Zjawisko takie nazywa się wikaryzmem (zastępowaniem się) siedliskowym. 

Źródło: Łąki kwietne 

Dzwonek rozpierzchły to roślina jednoroczna rzadziej dwuletnia, światłolubna. Delikatne kwiaty dzwonka rozpierzchłego nektarują mocno i długo, dlatego chętnie oblatywana są przez pszczoły. 

Ciekawostki: Formy występujące tylko we wschodnich Karpatach (Bieszczady, Czarnohora), o rozłogach liczniejszych niż u niżowych, typowych dzwonków rozpierzchłych, co najmniej dwuletnie, traktuje się w Polsce i Ukrainie jako odrębny gatunek: dzwonek rozłogowy. Niemieccy botanicy ujmują dzwonka rozpierzchłego szerzej, zatem formom górskim przynają jedynie rangę odmian lub podgatunków.

Roślina ta zapewnia sobie możliwość samozapylenia – w ostatniej fazie rozwoju kwiatów znamiona słupka ślimakowato wydłużają się dotykając włosków na płatkach, gdzie jeszcze może znajdować się pyłek.

Źródło: Łąki kwietne  

Farbownik lekarski to dawna roślina barwierska i dzika jarzyna o ciemnoniebieskich kwiatach. Pozostał cennym ziołem leczniczym i źródłem garbników dla rzemiosła. Obecnie farbownik lekarski to jeden z popularniejszych gatunków miododajnych. 

Ciekawostki: Swoją polską nazwę rodzajową „farbownik” zawdzięcza zapomnianemu dziś, a w minionych wiekach podstawowemu zastosowaniu. Barwiono nim tkaniny, napoje oraz żywność. Uzyskiwany zeń czerwony barwnik, zwany anchuzyną bądź alkaniną, do dziś wykorzystywany bywa w przemyśle kosmetycznym, chemii analitycznej oraz mikroskopii.

W regionach cieplejszych od Polski, przede wszystkim w basenie Morza Śródziemnego głównym źródłem anchuzyny była jednak daleka kuzynka farbownika: alkanna barwierska (czerwienica) Alkanna tinctoria. 

Źródło: Łąki kwietne 

Goździk kartuzek to roślina trwała o wielogłowych kłączach, sztywnej a prostej łodydze i kielichowatych, ciemnoróżowych kwiatach. Goździk kartuzek to typowy składnik miejskich łąk kwietnych, a wcześniej także skalniaków oraz innych nasadzeń naturalistycznych, w miejscach suchych i łatwo się nagrzewających. 

Ciekawostki: Nazwa gatunkowa „kartuzek” pochodzi od zakonu kartuzów. Niezwykle surowa reguła tego zgromadzenia nie zmieniła się od ponad tysiąca lat. Mnisi odprawiają msze wg własnego, kartuskiego rytu łacińskiego, lecz starszego od Tridentiny, posiadającego wiele elementów wspólnych z prawosławiem. 

Kartuzek preferuje gleby nazbyt suche i jałowe dla przeciętnych roślin, a kartuscy mnisi nigdy nie jedzą mięsa, w każdy piątek poszcząc o chlebie i wodzie. 

Źródło: Łąki kwietne

Goździk kropkowany to stary i lubiany kwiat ozdobny, przodek wielu odmian mocno odbiegających od dzikich przodków barwą i kształtem kwiatów. Doskonały wybór na ogrody dachowe, murki kwietne oraz miejskie łąki kwietne. Sprawdzi się na trudnych gleby w jasnych miejscach. 

Ciekawostki: Goździk kropkowany jest nie tylko ładny i mało wymagający, działa także leczniczo. Jego właściwości wykrztuśne i odflegmiające wykorzystywano dawniej przy anginach, grypie, gruźlicy, astmie oraz zapaleniu płuc. 

Źródło: Łąki kwietne 

Jaskier rozłogowy to niewysoka bylina łatwa w uprawie. Jaskier rozłogowy najlepiej rośnie na przepuszczalnej i stale wilgotnej glebie, na stanowisku słonecznym lub półcienistym. 

Ciekawostki: Jaskier rozłogowy to stara roślina ozdobna, sadzona na rabatach i w kompozycjach naturalistycznych. Tak samo jak u innych przedstawicieli rodzaju ogrodnicy selekcjonowali formy pełnokwiatowe (...). Obecnie praktycznie tylko takie formy spotyka się w parkach i ogrodach.

Należy do roślin o bardzo zmiennym wyglądzie, co może wynikać z krzyżowania się z innymi jaskrami (...). Dawni botanicy i ogrodnicy opisywali niektóre co osobliwsze formy tego jaskra jako odrębne gatunki. Dziś nie przywiązuje się wagi do tejże zmienności.

Źródło: Łąki kwietne

Kąkol polny to śliczna, jednoroczna roślina o całkiem dużych, różowo-fioletowych kwiatach. Niegdyś pospolity chwast zbożowy, który sprawiał problemy ze względu na swoją toksyczność. Obecnie rzadki, współcześnie staje się coraz rzadszy i wymaga ochrony dla zachowania. 

Ciekawostki: Zarówno prostym rolnikom, jak i uczonym przyrodnikom kąkol polny kojarzył się mocno z należącą do innej rodziny, lecz też chwastową rośliną o podobnych, bo czarnych i okazałych nasionach: czarnuszką Nigella. (...) 

W Polsce, podobnie jak w całej Eurazji kąkol polny był przede wszystkim bardzo szkodliwym chwastem (nie tylko obniżał plonowanie, ale i powodował zatrucia ludzi, koni, bydła). Jednak bywał celowo hodowany jako roślina ozdobna i lecznica, odgrywał też pewną rolą w obrzędach naszego ludu. (...) 

Źródło: Łąki kwietne 

Komonica zwyczajna to niewysoka rodzima roślina wieloletnia o żółtych kwiatach. Komonica zwyczajna to roślina motylkowata, która poprawia strukturę gleby i stabilizuje strome zbocza. Jej kwiaty są bogate w nektar i pyłek. 

Ciekawostki: Komonica zwyczajna to gatunek lubiany przez rolników, gdyż poprawia strukturę gleb, szczególnie tych wykształconych na zwięzłej skale macierzystej, nazbyt zbitych lub odwrotnie: za lekkich, wyniszczonych przez wcześniejszą, nieudolną czy rabunkową uprawę. To wspaniały gatunek pastewny, świetnie nadający się do spasania jak i koszenia, od wieków stosowany w mieszankach rolniczych razem z koniczynami i lucernami.

Rozbudowany system korzeniowy pozwala komonicy zwyczajnej utrwalać strome stoki, gdyż zapobiega ich erozji.

Źródło: Łąki kwietne 

Koniczyna łąkowa to wieloletnia roślina trwała o różowych kwiatach. Jest pożytkiem dla owadów długojęzyczkowych, głównie trzmieli. Dobrze rośnie na większości stanowisk, preferuje jednak miejsca jasne, o glebach żyznych i obojętnym odczynie. 

Ciekawostki: Nowocześni farmerzy stosują koniczynę łąkową w płodozmianach łąkowo-ornych lub okopowo-łąkowo-ornych, siejąc jako wsiewkę razem ze zbożami jarymi, po czym utrzymując w postaci pastwiska lub łąki kośnej przez 2-3 lata, po okopowych, rzepaku, pszenicy ozimej albo burakach cukrowych, a przed pszenicą ozimą.

Trzeba jednak pamiętać iż przedstawicielka rodziny bobowatych stanowi żywy rozsadnik patogenów i szkodników porażających inne rośliny z tej rodziny, tak warzywne i pastewne, jak ozdobne i miododajne. Dlatego, należy unikać siania jej po grochu, soi, fasoli,wykach, lucernie, komonicy, łubinie, seradeli, esparcecie, koniczyna biała, lędźwiany.

Koniczyna łąkowa to narodowy kwiat Danii oraz stanu Vermont w USA.

Źródło: Łąki kwietne 

Krwawnik pospolity to gatunek wieloletni, który dobrze sprawdza się na większości stanowisk. Krwawnik pospolity to roślina antysmogowa. Ceni się go coraz wyżej jako naturalny odstraszacz komarów, a jednocześnie roślinę wabiącą pożyteczne owady, szczególnie biedronki i bzygowate. Nasiona mogą kiełkować z opóźnieniem, gatunek wymaga stratyfikacji w mokrej ziemi. 

Ciekawostki: Ceni się go coraz wyżej jako roślinę odstraszającą ponoć komary, a jednocześnie wabiącą pożyteczne owady, szczególnie biedronki i bzygowate (muchówki zapylające wiele kwiatów, o larwach oczyszczających wody lub glebę). 

Od niepamiętnych czasów krwawnik wykorzystywano jako zioło lecznicze, przyprawę i dzikie warzywo, o słonawo gorzkim smaku, zastępujące zamorskie „korzenie”. Jako zioło przyśpieszające gojenie ran był masowo stosowany w szpitalach polowych podczas wojny secesyjnej. Do dziś wchodzi w skład wielu kosmetyków do pielęgnacji włosów, twarzy i zębów. 

Dawni rolnicy wysoko cenili krwawnika pospolitego jako roślinę pastewną, chętnie spasaną przez konie i bydło. Siekane liście krwawnika, zmieszane z pokrzywą i „mleczem” (mniszkiem lekarskim oraz zwykle nieodróżnianymi odeń pępawami, brodawnikami, jastrzębcami, młodymi kozibrodami etc.), dawano kurczętom oraz indyczętom, żeby się zdrowo chowały. 

W Chinach suszone łodyżki krwawnika używane są do wróżenia przyszłości w ramach tradycji I Ching, w Europie do dziś robi się z nich bierki. 

Zielem krwawnika można farbować wełnę na zielono lub brązowo. 

Źródło: Łąki kwietne

Krwiściąg mniejszy to niewysoka bylina o charakterystycznych bordowych kwiatach. Wielostronnie użytkowana roślina: składnik zup i sałatek zastępujący ogórki, dodatek do kraftowych alkoholi, zioło odtruwające. 

Ciekawostki: Krwiściąg mniejszy to prastara, nieco dziś zapomniana roślina uprawna. Odgrywał znaczącą rolę w średniowiecznej Europie jako warzywo i przyprawa. Liście i kwiatostany zastępowały ogórki, miętę lub gruszę w marynatach do ryb i drobiu, zupach, surówkach i chłodnych napojach letnich. 

W niektórych okolicach Niemiec (Hesja, Frankfurt) do dziś robi się zeń zielone sosy. Aromatyzowano nimi także wina i wódki. Używano jako lekarstwa przy zatruciach, rozwolnieniu i krwotokach. 

Należał do ulubionych jarzyn angielskiego filozofa Bacona i amerykańskiego prezydenta Jeffersona. 

Źródło: Łąki kwietne 

Lebiodka pospolita to popularne oregano — niewysoka rodzima bylina o różowych kwiatach i wielu zastosowaniach kulinarnych oraz leczniczych. Lebiodka pospolita to także roślina miododajna, za którą przepadają zapylacze. 

Ciekawostki: Współcześnie oregano kojarzy nam się z kuchnią włoską i francuską, zwłaszcza z pizzą, spaghetti czy potrawami z owoców morza, serów i bakłażanów. Do dziś stanowi niezastąpiony składnik wielu perfum, płynów do płukania ust, likierów oraz wermutów.

Dawniej służyło także do odstraszania złych duchów z obejścia. Podtykano je pod nos lub dawano do zjedzenia epileptykom i kobietom podejrzanym o czary.

Źródło: Łąki kwietne

Lepnica rozdęta to roślina trwała znacznie delikatniejsza od lepnicy białej, cała nieowłosiona, za to pokryta seledynowym woskiem. Najmocniej pachnie w nocy, kiedy odwiedzana bywa przez najważniejszych zapylaczy: nocne błonkówki i ćmy zawisaki. 

Ciekawostki: W basenie Morza Śródziemnego lepnica rozdęta jest znanym dzikim warzywem. Młode łodyżki i liście zjada się na surowo w sałatkach. Starsze smaży się na oliwie bądź gotuje, po czym podaje z czosnkiem. Szczególnie wiele potraw z tej rośliny spożywa się w hiszpańskiej La Manchy. Istniał tam osobny zawód zbieracza liści tejże lepnicy, co było nader czasochłonnym zajęciem.

W Polsce skrzypkę zwalczano dawniej jako chwast, zwłaszcza w użytkach wieloletnich (pastwiskach, łąkach kośnych, rabatach kwiatów) poprzez bronowanie lub wczesną podorywkę.

Na lepnicy rozwija się niekiedy czerwiec polski, pluskwiak dostarczający dawniej wysoko cenionego barwnika, eksportowanego z Rzeczypospolitej do Turcji, Persji i Europy Zachodniej.

Źródło: Łąki kwietne

Lnica pospolita to niska bądź średniej wysokości rodzima roślina wieloletnia o charakterystycznych żółtych kwiatach przypominających lwie paszcze. Lnica pospolita jest rośliną leczniczą, można nią też wybielać piegi. Odstrasza muchy. 

Ciekawostki: Kwiaty lnicy kojarzyły się w średniowieczu z trzewikami, toteż całą roślinę zwano „pantofelkami Matki Boskiej”. Było to o tyle mylące, że identycznie nazywano szereg innych gatunków o nieco podobnych, grzbiecistych kwiatach z ostrogami, w tym tojady, ostróżki (delfinia) oraz obuwika.

Zgodnie ze wspólną dla wszystkich tradycyjnych kultur zasadą, by „podobne leczyć podobnym” zielem lnicy leczono żylaki nóg, z uwagi na jej kwiaty podobne do bucików. Używano jej także do wybielania piegów. Przede wszystkim była łagodnym środkiem na przeczyszczenie, znacznie słabszym od kruszyny. Z uwagi na łagodniejsze działanie podawano ją dzieciom i starcom.

Łacińska i polska nazwa rodzajowa „Linaria/lnica” pochodzi od lnu siewnego. Lnica pospolita była bowiem dość częstym chwastem tej rośliny włóknodajnej i oleistej. Nie związała się jednak w toku ewolucji tak mocno z uprawami lnu jak tzw. chwasty-specjaliści lnowi: kanianka lnowa, sporek lnowy oraz życica lnowa. Te gatunki po prostu wymarły w momencie, gdy ludzie nauczyli się lepiej doczyszczać materiał siewny lnu, a zarazem zredukowali areał upraw lnu. Lnica pospolita natomiast pozostaje pospolita, gdyż potrafi utrzymywać się w wielu innych siedliskach, zwłaszcza: pastwiska, łąki kośne, przydroża, miedze, zaniedbane trawniki miejskie czy pola orne. Ponadto lnica coraz częściej bywa celowo podsiewana jako składnik miejskich łąk kwietnych oraz pasów kwietnych w sadach. 

Źródło: Łąki kwietne

Lucerna nerkowata to jednoroczny niski gatunek o wysokiej miododajności. Lucerna nerkowata to rodzima roślina motylkowata, która rosnąc, poprawia strukturę gleby. Jest bardzo wytrzymała, doskonale znosi okresowe susze i przymrozki.  

Ciekawostki: Lucerna nerkowata to roślina wciąż znajdująca nowe zastosowania w życiu człowieka. Od wieków stanowi wartościowy element łąk kośnych, pastwisk oraz ogródków pszczelich na wsiach. Wchodzi także w skład płodozmianów specjalnych jako roślina odtwarzająca żyzność gruntów. To niezły gatunek do miejskich łąk kwietnych i nanołączek. 

Jadana była jako warzywo (po wygotowaniu trujących saponin) przez rdzennych Amerykanów, a z jej prażonych nasion pieczono podpłomyki. Obecnie coraz chętniej spożywana jest w sałatkach, zupach i sosach. Lekarze i dietetycy odradzają jednak zjadanie większych porcji lucerny gdyż jej białka są słabo przyswajalne dla ludzi, wręcz utrudniają wchłanianie innych, pełnowartościowych białek z wielkonasiennych motylkowatych, orzechów i mięsa. 

Źródło: Łąki kwietne

Macierzanka zwyczajna to niski, aromatyczny półkrzew tworzący darnie o ciemnoróżowych lub jasnofiołkowych kwiatach. 

To prastare zioło lecznicze, przyprawa, kwiat zadarniający i okrywowy, wreszcie roślina miododajna, coraz powszechniej siana teraz w ogrodach motylowych, biocenotycznych i ptasich, nanołączkach, pasach kwietnych i łąkach miejskich.

Ciekawostki: Kwiatami i dojrzewającymi nasionami macierzanki zwyczajnej żywią się przez pierwsze trzy linienia gąsienice modraszka ariona Phengaris arion, ginącego, ściśle chronionego w Polsce i całej UE motyla, wymagającego ustanowienia obszaru Natura2000. Potem gąsienice wchodzą w symbiozę z mrówkami-wścieklicami. Larwy ariona karmią mrówki swoją spadzią z soku macierzanki, a jednocześnie wyżerają jajka i czerwie mrówek. Na jedno mrowisko przypada zwykle tylko jedna gąsienica ariona. Niekiedy robotnicom udaje się „wytrzeźwieć” i atakują wtedy larwę modraszka. Wiele okazów ginie podczas przepoczwarzania się i wychodzenia z mrowiska przed „napompowaniem” skrzydełek. Zwykle odbywa się to wczesnym rankiem, gdy mrówki wciąż śpią. Okazy dorosłe ariona potrzebują nektaru z innych kwiatów, oferowanych przez m.in. wyk, sparcety, krzyżownic oraz przetaczników. Czynna ochrona kwietnych łąk z arionem i wścieklicami polega na wypasie i koszeniu w odpowiednim reżimie. Od lat 80. XX w. odtwarza się wymarłe i wzmacnia mało liczne populacje tego modraszka, co doczekało się bogatego piśmiennictwa fachowego. 

Źródło: Łąki kwietne

Mak polny to jedna z nielicznych, trwale zadomowionych w Polsce roślin o krwisto czerwonych kwiatach. Mak polny jest nie tylko chwastem zbożowym, lecz także starym gatunkiem uprawnym, sianym planowo jako roślina kosmetyczna, farbiarska, ozdobna i lecznicza. 

Ciekawostki: Choć w Polsce mak polny rośnie dziko jako chwast zbóż, to jednak bywał celowo uprawiany na przestrzeni wieków. Jego mocny, czerwony kolor czynił go ważną rośliną barwierską i kosmetyczną. Od tysiącleci do dziś barwi się nim leki, wina, płyny do higieny intymnej na czas menstruacji, robi szminki, czerwone farby i atramenty.

Ogrodnicy otrzymali szereg odmian ozdobnych na rabaty albo kwiat cięty, nierzadko o płatkach postrzępionych, śnieżno białych bądź różowych. W latach 90 we Włoszech wyhodowano niemal czarną odmianę (...). 

Źródło: Łąki kwietne

Marchew zwyczajna to dwuletnia roślina z rodziny baldaszkowatych. Marchew zwyczajna to przodkini popularnego warzywa korzeniowego. Dziką marchew jest również jadalna, a z jej nasion wytwarzać różne kosmetyki i leki. 

Ciekawostki: Nasiona dzikiej marchwi są szeroko stosowane w kosmetyce. Olejki z Daucus carota chronią skórę przed skażonym powietrzem, opóźniają starzenie, przyśpieszają zanik czyraków, blizn, pęcherzy po oparzeniach i użądleniach, łuszczycy itd., koją, natłuszczają, ale i hamują nadmierne wydzielanie łoju (sebum). 

Źródło: Łąki kwietne

Mydlnica lekarska zastępowała naszym przodkom mydła, szampony i proszki do prania. Jej pienistym sokiem myto ciała i ubrania. Współcześnie stanowi ozdobę naturalistycznych ogrodów i składnik mieszanek nasion na rodzime łąki kwietne. 

Ciekawostki: Mydlnica lekarska to prastare zioło lecznicze i kosmetyczne. Z uwagi na jej silnie wykrztuśne i przeczyszczające działanie przez wieki służyła przy zatruciach pokarmowych, do odflegmiania oskrzeli i tchawicy, a także jako odtrutka przy ukąszeniach węży. Jak wskazują łacińska i polska nazwa rodzajowa nasi przodkowie używali jej do mycia ciała, prania ubrań (zwłaszcza tych najdelikatniejszych jak koronki) oraz odtłuszczania włókien zwierzęcych: jedwabiu i wełny.

Dziś wraca się do mydeł, maseczek i szamponów z mydlnicy, gdyż jest łagodniejsza dla skóry i rzadziej alergizuje (może jednak nadmiernie wysuszać włosy). Sięgają po nią muzealniczki i rekonstruktorzy, żeby konserwować zabytkowe tkaniny.

Tym niemniej nie wolno kurować się nią na własną rękę. Również przemywanie ran mydlnicą kończy się źle. Nasiona są tak toksyczne dla kręgowców, że używano ich dawniej do trucia ryb. 

Źródło: Łąki kwietne

Nagietek polny to jednoroczna niska roślina o pomarańczowych kwiatach. Nagietek polny ceni się za odstraszanie nicieni glebowych, toteż bywa podsiewany jako przedplon dla warzyw albo dla kwiatów kłączowych i cebulowych. Wykorzystywany do dziś w medycynie.  

Ciekawostki: Roślina wykorzystywana była w ludowym lecznictwie i kuchni. Jego młode łodygi i liście zjada się podobnie jak u innych astrowatych, można też marynować lub kisić kwiatostany.

Na południu Europy nagietek polny stanowił środek uspokajający, moczopędny, napotny oraz przeciwgorączkowy. Większość ciał czynnych zawartych w zielu nagietka to pieniące się glikozydy saponinowe, nierozpuszczalne lub słabo w wodzie, zatem w kosmetyce wykorzystuje się wyciągi olejowe bądź spirytusowe. 

Źródło: Łąki kwietne 

Nawłoć pospolita to roślina wieloletna należąca do rodziny astrowatych. Inne nazwy zwyczajowe (dawne i ludowe): polska mimoza, złota dziewica, złota rózga, złotnik, włoć, prosiana włoć, głowienki czerwone, urasz. 

Występuje w Europie i Azji (pospolita w Polsce). Jest rośliną miododajną i leczniczą. Bywa uprawiana w ogrodach jako roślina ozdobna. 

Ciekawostki: W starożytności z liści i kwiatów wytwarzano żółty barwnik. 

Działanie lecznicze: moczopędne, ściągające, przeciwzapalne. Wewnętrznie jest stosowana przy stanach zapalnych dróg moczowych, kamicy nerkowej, skazie moczanowej, pomocniczo w chorobach reumatycznych, nadciśnieniu. Zewnętrznie przy trudno gojących się ranach i owrzodzeniach skóry, stanach zapalnych jamy ustnej i gardła. Kąpiel z dodatkiem nawłoci działa korzystnie na zwiotczałą skórę i mięśnie.

Źródło: Wikipedia (foto Tatiana Strus)

Ostróżeczka polna to delikatna, głęboko korzeniąca się roślina jednoroczna (rzadko dwuletnia) o łatkowatych liściach i grzbiecistych kwiatach w kolorze fioletowym, czasem różowych bądź niebieskich. Wielką zaletą ostróżeczki polnej jest jej znaczna odporność na koszenie. 

Ciekawostki: W przeciwieństwie do wielu innych chwastów zbożowych ostróżeczka polna całkiem nieźle wytrzymuje koszenie/żniwa, dlatego potrafi zaowocować na ściernisku. Wnika też na miedze, przydroża i suche pastwiska, uporczywie trwa na ugorach mimo zaprzestania orki i siewu. 

Szkodzi jej jednak nowoczesne rolnictwo oparte o herbicydy. Nie potrafiła się tak dobrze zaadoptować do pestycydów jak kąkol albo stokłosa żytnia, toteż nadal zanika w Europie, w tym w Polsce. Niegdyś zatrucia ostróżeczką polną były częstym problemem. Dochodziło do nich albo po spożyciu pieczywa lub klusek z mąki mocno zanieczyszczonej trującymi nasionami tej ostróżki, albo po przedawkowaniu leków na robaki. 

Źródło: Łąki kwietne 

Pasternak zwyczajny to dwuletnia roślina z rodziny baldaszkowatych. Pasternak zwyczajny to zapomniane zioło lecznicze, roślina farbiarska i także afrodyzjak. Może być źródłem cukrów prostych i dwucukrów, a pośrednio biopaliw i etanolu. 

Ciekawostki: Pasternak to zapomniane zioło lecznicze i roślina farbiarska Eurazji, a jednocześnie uporczywy i coraz groźniejszy chwast USA, Kanady, Australii, Nowej Zelandii, RPA oraz Azji Południowo-Wschodniej.

Może być źródłem cukrów prostych i dwucukrów, a pośrednio biopaliw i etanolu. W czasach antycznych jako świetne źródło skrobi zastępował (razem z innym zapomnianym dziś warzywem z rodziny selerowatych: markiem kucmerką Sium sisarum) nieznane wówczas ziemniaki. Jednocześnie był obok miodu pszczelego, brzozy i klonu głównym źródłem dwucukrów dla ludów Północy oraz Rzymian w Galii i Brytanii.

Ceniono go tak wysoko jako afrodyzjak i środek na zaostrzenie apetytu, że cesarz Tyberiusz rozkazał, by Germanie płacili mu trybut w postaci pasternaku. Współcześnie bywa sprzedawany jako pietruszka.

Źródło: Łąki kwietne

Przelot pospolity to roślina, która idealnie odnajdzie się w pasach i miejskich łąkach kwietnych, ogrodów dla motyli i trzmieli. 

Ciekawostki: Wartościowy gatunek pastewny, ceniony za wysoką zawartość białek i tłuszczów oraz niskie wymagania względem wody i żyzności gruntu. Jak wszystkie nasze bobowate wzbogaca ziemię w azot za sprawą swych brodawek korzeniowych, toteż nadaje się na zielony nawóz.

To również zioło lecznicze. Świeże ziele przyśpiesza gojenie się ran (stąd jego nazwa łacińska: vulneraria, na rany) i ukąszeń owadzich. Wchodzi w skład herbatek o działaniu przeczyszczającym i ściągającym. Podawany seniorom przeciw wrzodom, a małym dzieciom dla pobudzenia apetytu.

W krajach niemieckojęzycznych przelot pospolity używano jako amulet, umieszczany m.in. w kołyskach, by chronić dzieci przed wiedźmami.

Źródło: Łąki kwietne

Przytulia właściwa to dość wysoka bylina o licznych drobnych żółtych kwiatach. Przytulia właściwa to odporna na suszę roślina zadarniająca. Dawniej była ważnym źródłem podpuszczki w serowarstwie. W Wielkiej Brytanii wciąż wykorzystuje się ją do produkcji tradycyjnych serów. 

Ciekawostki: Zyskuje od paru lat na popularności jako roślina zadarniająca i okrywowa, do alpinariów, miejskich łąk kwietnych i pastwisk pszczelich. Ceni się ją za odporność na suszę.

W naszej strefie klimatu umiarkowanego przytulia żółta była dawniej ważnym źródłem podpuszczki do produkcji serów, tak miękkich jak twardych. Zastępowała chymozynę (reninę) z cielęcych żołądków oraz soku figowego. Przytulię właściwą do dziś wykorzystuje się w UK do wyrobu tradycyjnych serów Gloucester i Chester, nadające im zarówno mocny, żółty kolor jak i niepowtarzalny aromat. W Szkocji do dziś wykorzystuje się słomę przytuliową jako barwnik naturalny do tkanin i potraw. 

Źródło: Łąki kwietne

Pyleniec pospolity to jednoroczna roślina ruderalna odporna na suszę i trudne warunki. Pyleniec pospolity kwitnie od czerwca aż do zimy. Kwiaty bogate są w nektar i pyłek, zapylają je głównie smukliki i pszczolinki. 

Ciekawostki: W Ameryce Północnej i Europie Zachodniej pyleńca od dawna zwalcza się jako roślinę niebezpieczną dla koni, zwłaszcza gorącokrwistych ras wyścigowych. Domieszka w lucernie lub koniczynie prowadzi do ochwatu, owrzodzenia jelit, gorączki, rozwolnień, obrzęku płuc i nerek, obecności kryształów wapnia w moczu, u klaczy również do poronień. Mimo tylu lat walki z pyleńcem wciąż słabo rozpoznano trucizny działające na konie oraz metody odtruwania.

Łacińska nazwa rodzajowa Berteroa utworzona została na cześć włoskiego lekarza i przyrodnika Karola Ludwika Józefa Bertero (1789-1831). Bertero jako zielarz specjalizował się w gatunkach wymiotnych i przeczyszczających. Jego pasją była botanika. Latami oszczędzał, nauczył się także malarstwa (by dokumentować zbiory w czasach gdy nie znano fotografii), po czym odbył szereg wypraw na Antyle, Chile, wyspę Juan Fernandez, wreszcie na Tahiti. 

Źródło: Łąki kwietne

Rumian barwierski, żółty to gatunek wieloletni o żółtych kwiatach, podobnych do złocienia polnego. Rumian żółty jest bardzo łatwy w uprawie, sprawdzi się na większości stanowisk. Dawniej był wykorzystywany jako roślina farbiarska, stąd jego alternatywna nazwa: rumian barwierski. 

Ciekawostki: Jak wskazuje nazwa, dawniej był to ważny gospodarczo gatunek farbiarski, dostarczający piękny i trwały, złoty barwnik do ubrań.

Rumiana żółtego tępiono natomiast na łąkach i pastwiskach, gdyż psuł smak mleka.

Źródło: Łąki kwietne

Rumian polny to jednoroczny chwast segetalny o białych kwiatach, przypominających rumianek pospolity, jednak bezwonnych. Rumian polny kwitnie długo – od maja do października. Jest rośliną wskaźnikową gleb ubogich w wapń.

W przeciwieństwie do innych, kosmetycznych i farbiarskich rumianów polny nie był raczej celowo uprawiany. Wręcz przeciwnie, zwalczano go jako chwast. 

Ciekawostki: Rumian polny to prastare zioło lecznicze i naturalny środek owadobójczy. 

Źródło: Łąki kwietne

Rzepik pospolity to dość wysoka bylina o licznych drobnych żółtych kwiatach. Dawniej rzepik pospolity służył do barwienia wełny na złoty kolor. Obecnie ma zastosowanie jako surowiec zielarski i roślina kosmetyczna. 

Ciekawostki: Rzepiki, których dawniej raczej nie odróżniano od siebie, były dawniej ważnymi talizmanami, roślinami garbarskimi oraz barwierskimi. Farbowano nimi wełnę na trwały, złoty kolor.

Dawniej wierzono, że można z pomocą rzepika leczyć rany postrzałowe lub zwiększyć produkcję mleka i poprawić jakość śmietany u bydła.

Współcześnie ziele rzepika używa się do płukania jamy ustnej, przemywania ran, przeciw krwawieniu oraz przy rozwolnieniu. 

Źródło: Łąki kwietne 

Sparceta piaskowa to roślina wieloletnia średnich rozmiarów, kwitnie pięknymi różowymi kwiatami. Sparceta piaskowa jest w Polsce gatunkiem zagrożonym wyginięciem. Pszczołom dostarcza zarówno pyłku jak i nektaru, a jej wydajność rośnie razem z wiekiem.  

Ciekawostki: Sparceta piaskowa w Polsce przywiązana jest do reliktowych siedlisk tzw. muraw kserotermicznych, czyli bardzo suchych i ciepłych łąk i pastwisk, obfitujących w gatunki stepowe.

Źródło: Łąki kwietne

Szałwia łąkowa to rodzima długowieczna bylina o fioletowych kwiatach. Szałwia łąkowa jest zapylana głównie przez trzmiele, ale wabi też pszczoły i motyle. Ma właściwości lecznicze i służy jako przyprawa do aromatyzowania piwa i wina. 

Ciekawostki: Szałwia łąkowa zastępowała w dawnym ziołolecznictwie mocniej działająca, ale bardziej ciepłolubną, uprawianą nad Morzem Śródziemnym szałwie lekarską Salvia officinalis.

Używano jej do czyszczenia zębów, a nawet przemywania chorych oczu (współcześnie stanowczo odradzane).

Stanowiła ważny dodatek do piwa, wina i wódek, nadając im przyjemny muszkatelowy aromat i wzmacniając działania odurzające.

Jeżeli szkodniki zniszczyły zupełnie kapustę, to liści odziomkowych szałwii używano do produkcji gołąbków lub bigosów. 

Źródło: Łąki kwietne

Szałwia okręgowa to roślina o wyprostowanych, mocno kutnerowatych pędach, trójkątnie sercowatych liściach oraz kwiatach zebranych w swoiste dla tego gatunku okółki – okręgi, stąd nazwa gatunkowa. 

Ciekawostki: Na przykładzie szałwii okręgowej łatwo dostrzec, jak odmiennie zachowuje się jeden a ten sam gatunek w różnych dzielnicach Polski.

Źródło: Łąki kwietne

Świerzbnica polna to wysoka bylina o delikatnych różowych kwiatach. Doskonała roślina odporna na suszę letnią, ekstensywne koszenie i umiarkowane wydeptywanie. Świerzbnica polna to jedna z niewielu roślin nektarujących w czasie deficytów wody. 

Ciekawostki: Świerzbnica polna posiada ciekawego sobowtóra wśród storczyków: storczycę kulistą Traunsteinera globosa. O ile świerzbnica polna dostarcza wiele wartościowego pokarmu owadzim zapylaczom, o tyle storczyca kulista udając świerzbnicę lub czarcikęsa wabi te same insekty (motyle, trzmiele, pszczoły miodne i samotne, zwłaszcza smukliki, miesierki i pszczolinki), nie oferując im jednak ani nektaru, ani pyłku w zamian za ich pracę.

Grube, bogate w ciała czynne korzenie oraz kłącza rośliny wykorzystywano dawniej w ludowym lecznictwie. Współcześnie ich się nie stosuje. Za sprawą swojej oryginalnej urody świerzbnica polna trafiła co najmniej dwa razy na znaczki Poczty Polskiej. 

Źródło: Łąki kwietne

Zawciąg nadmorski, zawciąg pospolity to byliny o różowych, kulistych kwiatach, chętnie odwiedzanych przez owady z wielu grup, od motyli, błonkówek i muchówek po chrząszcze. Zawciąg nadmorski to idealny kandydat do zadarniania miejsc kamienistych i suchych. 

Ciekawostki: Zawciąg zwyczajny to przykład szybko ewoluującego, bardzo zmiennego genetycznie, zatem wybornego do hodowli nowych odmian gatunku. Tworzy go szereg drobniejszych taksonów, różniących się przede wszystkim rozmieszczeniem geograficznym i upodobaniami siedliskowymi, niż budową części nad- i podziemnych. Pomimo zaprzęgnięcia do badań nowoczesnych technik genetycznych wciąż trudno rozstrzygnąć, czy niektóre oderwane populacje zawciągów przekształciły się już w odrębne gatunki. Dotyczy to przykładowo populacji z Andów, Alp, Bałkanów, Syberii i Labradoru, Wysp Kanaryjskich, wreszcie południowych wybrzeży jeziora Athabaska.

Zawciąg nadmorski to obok należącej do kapustowatych pleszczotki górskiej jeden z ważniejszych gatunków modelowych przy badaniach nad odpornością roślin na obecność metali ciężkich oraz soli w podłożu.

Źródło: Łąki kwietne

Złocień polny to gatunek jednoroczny o charakterystycznej, seledynowej barwie pędów i liści oraz widocznych z daleka, złocistych kwiatostanach. Dzięki długim szypułkom swoich koszyczków wspaniale prezentuje się jako kwiat cięty. To jeden z pierwszych gatunków wprowadzanych do miejskich łąk, już wcześniej z powodzeniem stosowany w kompozycjach naturalistycznych. 

Ciekawostki: Dawniej zgoła nie był rośliną uprawną. Wręcz przeciwnie zwalczano go jako uporczywy chwast okopowych, rzadziej zbóż jarych, błyskawicznie przerastający plon.

Do dziś zaleca się niekiedy rolnikom podorywki, staranniejsze czyszczenie materiału siewnego, oprysk herbicydem przeciwko jednorocznym chwastom dwuliściennym, a nawet profilaktyczną likwidację miedzy i odłogów z licznymi populacjami tego złocienia.

Źródło: Łąki kwietne

Złocień właściwy to długo i obficie kwitnąca bylina, przypominają wielki rumianek. Znana i lubiana rodzima roślina, ceniona za łatwość uprawy. Doskonale nadaje się na kwiat cięty, do skalniaków, na rabaty, kompozycje naturalistyczne i miejskie łąki kwietne. Sprawnie odnawia się z samosiewu. 

Roślina ceniona od wieków za odporność na suszę i mróz, niskie wymagania glebowe, ładny zapach i wygląd. 

Ciekawostki: Złocień właściwy (jastrun wczesny) jest dziś rozbijany na dwa podgatunki: typowy (nizinny) i alpejski. 

Formy wczesnokwitnące są dziś traktowane jako osobny gatunek tzw. złocień zapoznany. Formy uprawne, znane jako złocień wielki (pyszny) to utrwalone mieszańce złocienia właściwego z jeziornym. 

Źródło: Łąki kwietne

Żmijowiec zwyczajny to dwuletni, ale bardzo okazały gatunek o mocno owłosionym ciele i purpurowych, a potem (po zapyleniu) błękitnych lub granatowych kwiatach. Wyborny gatunek na pastwiska pszczele i do miejskich łąk kwietnych, gdyż chętnie odwiedzany przez pszczoły i inne błonkówki. 

Ciekawostki: Żmijowiec zwyczajny to prastary gatunek siewny, w Polsce sadzony i dziczejący od starożytności. Produkowano zeń olej i trutkę na szczury. Całe ziele używano jako odtrutkę na jad żmij, przy padaczce, trądziku, przy uporczywym kaszlu, na źle gojące się rany i jako środek znieczulający. Znachorskie leczenie się żmijowcem jest bardzo niebezpieczne, prowadzi do uszkodzeń wątroby i mózgu, objawiających się m.in. urojeniami. Wychodowano szereg odmian ozdobnych tego żmijowca. Różnią się od typu dzikiego pokrojem (często karłowym) i/lub barwą kwiatów (granatową, purpurową, różową, białą).

Z powodu kłujących włosków i trującego, obfitującego w alkaloidy oraz krzemionkę ziela, większość roślinożerców unika żmijowca. Żerują jednak na nim gąsienice rusałki osetnika, niektóre wyspecjalizowane pluskwiaki i chrząszcze. Najmłodsze i najdelikatniejsze, śluzowate liście były też jadane przez ludzi mimo ich toksyczności.

W Kalifornii żmijowiec zwyczajny do dziś uważany jest za jedną z najlepszych roślin miododajnych. Ceni się go za nietypową budowę kwiatów, chroniących nektar przez wypłukaniem przez ulewy jak i odparowaniem w upał. Zabezpiecza to wyjątkową stabilność nektarowaniu. Amerykańscy pszczelarze bronią się przed wprowadzaniem zakazu uprawy ż. zwyczajnego równie zaciekle jak europejscy przed zakazem uprawy nawłoci i grochodrzewu. Późną jesienią dostarcza pszczołom najlepszego nektaru na czas zimowania.

Źródło: Łąki kwietne