Historia jednego budynku - Pałac Ślubów

W Zgierzu istnieje budynek, który nie jest może najstarszy, ale na pewno jest jednym z najpiękniejszych w naszym mieście. Chodzi o tak zwany "pałac ślubów" znany prawie każdemu mieszkańcowi naszego miasta. Wszystko przez to, że od lat 70. XX wieku jest to siedziba Urzędu Stanu Cywilnego i w obiekcie muszą pojawić się wszyscy, którzy cieszą się z narodzin potomka czy wybrania nowej drogi życia… ale także smucą po stracie najbliższego członka rodziny. 

Zgierski pałac ślubów to budynek, który powstał na wprost założenia fabrycznego Wilhelma Zacherta przy ulicy Wysokiej, dziś 1 Maja. Stoi otoczony uroczym skwerem pełnym wiekowych drzew, co nadaje mu bajkowy i dystyngowany wygląd, niezależnie od pory roku. Wybudowano go pomiędzy latami 1903 a 1905. Jego fundatorem był fabrykant Ksawery Pniewski, którego ojciec Edward wżenił się w bogatą rodzinę Zachertów (Edward Pniewski poślubił Marię Zachert – córkę Jana Fryderyka Zacherta). Jego farbiarnia znajdywała się obok pałacu (sytuowanie rezydencji mieszkalnej w pobliżu swoich fabryk było typowe dla bogatych fabrykantów początku XX wieku – tworzył się wówczas zespół przemysłowo-rezydencjonalny). Co ciekawe, ziemia, na której postawił swój pałacyk, nie należała wówczas do Zgierza. Dla nas, współczesnych, brzmi to dość abstrakcyjnie, bo dzisiaj to niemal ścisłe centrum miasta. A jednak… jeszcze na początku XX wieku teren ten nadal należał do folwarku Zegrzany, którego właścicielami byli Zachertowie. 

Pałac czy pałacyk 

Pałacyk swoją formą nawiązywał do włoskiej architektury renesansowej oraz sięgał do klasycznych rozwiązań. Wzniesiono go na planie prostokąta jako murowany, pięcioosiowy, parterowy budynek wraz z użytkowym poddaszem. Od frontu ta przepiękna budowla została zdominowana przez prostokątny balkon umieszczony nad głównym wejściem, podtrzymywany dwiema kolumnami. To architektoniczne rozwiązanie nadaje mu wygląd eleganckiej, bogatej rezydencji. Dodatkowo uwagę przykuwają obramienia okien płycinami z motywami roślinnymi. Ten budynek w otoczeniu fabrycznych zabudowań zdecydowanie wybijał się ponad przeciętność. Jednak pamiętać trzeba, że to nie jedyny obiekt tego typu w naszym mieście. Szkoda tylko, że nie zachowały się żadne informacje, jak Pniewscy urządzili swoją siedzibę. Wątpliwości budzi także kwestia autorstwa tej budowli. 

Tylko dla prominentów? 

Obiekt przetrwał drugą wojnę światową w dobrym stanie, choć jego wyposażenie zostało rozgrabione lub zniszczone. Potem spotkał go taki sam los jak inne nieruchomości bogatych fabrykantów i jako mienie znienawidzonych „kapitalistów i wyzyskiwaczy”, pałacyk w 1945 roku przeszedł na własność państwa. Na szczęście ta perełka nie została ot tak, po prostu rozparcelowana pomiędzy zwykłych członków proletariatu. Budynek pozostawał piękny! Budził szacunek swoją elegancją i klasą, dlatego towarzysze partyjni upatrzyli go sobie na siedzibę. Zadomowił się tu Komitet Miejski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. To tu przez lata zapadały najważniejsze decyzje polityczne w naszym mieście – paradoksalnie w pokojach dawnych „burżujów” komisarze zastanawiali się, jak budować nowy socjalistyczny ład włókienniczego miasta. Partia rosła w siłę a wraz z nią rozrastała się biurokratyczna maszyna. Kiedy brakło dla niej miejsca w dawnym domu fabrykanta, partyjni aparatczycy wynieśli się do socrealistycznego gmachu na ulicy Długiej. Pałacyk nie został jednak osierocony… 

Dom szczęścia i smutku 

Po gruntownym remoncie w latach 70. XX w. budynek stał się siedzibą Urzędu Stanu Cywilnego w Zgierzu, stąd wzięła się jego potoczna nazwa: „pałac ślubów”. Wnętrza na parterze zachowały swój pierwotny rozkład – arkadowe przejścia wsparte kolumnami. Pierwotnie wystrój wnętrz zapewne nawiązywał do ogólnej architektury budowli, czyli do włoskiego renesansu i doskonale pasował na reprezentacyjne sale, gdzie do dziś odbywają się uroczystości zaślubin. Co prawda sufitowe sztukaterie zostały zniszczone, w zamian za to ściany i sufity obłożono drewnianymi kasetonami. Istnieje jednak pewne prawdopodobieństwo, że po zdjęciu ich ze ścian, zostaną odsłonięte oryginalne tapety, farby i inne dekoracje. Miejsce to jest również niemym świadkiem szczęścia narodzin i obywatelskim początkiem życia kolejnych pokoleń, dzięki czemu większość zgierzan kojarzący to miejsce z najszczęśliwszymi chwilami. 

Znalezione 

Z pałacem ślubów powiązane są anegdotą meble ze zgierskiego muzeum. W latach 80. ubiegłego wieku, kiedy do Muzeum Miasta Zgierza trafił zbiór po rodzinie Krusche, pracownicy rozpoznali na jednej z fotografii, które ta rodzina przekazała, znajomy zestaw pięknych mebli. Jak się okazało, niegdyś znajdowały się one… właśnie w rezydencji rodziny przy ulicy Długiej. Wykonane z drewna orzechowego, stały w salonie. Do dziś nie wiadomo, w jaki sposób trafiły one później do pałacyku Pniewskich. W każdym razie ówczesna Miejska Rada Narodowa zdecydowała o przekazaniu mebli do muzeum miasta z przeznaczeniem na część ekspozycji o rodzinie Krusche. 

MACIEJ RUBACHA 

Źródło: "Zgierz - moja przestrzeń" Nr 4/2020

*** 

Zobacz też:

• galerię zdjęć budynku, 
• artykuł "Ślub w pałacu o bogatej historii" (2007)