Południe Starego Zgierza

Dziś spróbuję powędrować na południe z dawnego Zgierza. Jestem, co prawda pod wrażeniem informacji, co jest na południe od Zgierza, uzyskanych z świeżo wydanej książki o Żydach zgierskich. Pierwsze zdanie głosi, że Zgierz położony jest na południe od Łodzi. Jest to, co prawda cytat z innego opracowania, ale jak przekonamy się, sięgając do źródła, sfałszowany. I tak mniej więcej wygląda cała ogólna część historyczna tego bardzo ciekawego skądinąd wydawnictwa. Ale wróćmy do naszych ulic wiodących na południe.

Jeszcze raz przypominam, że dzisiejsze "jak strzelił" drogi to dzieło praktycznie najwcześniej drugiej ćwierci XIX w. Na południe wiodły dość pokrętne "gościńce" do Sokołowa i Kałów oraz do Radogoszcza. Do Łodzi specjalnej drogi nie było, bo pomiędzy Zgierzem a tą niewielką wtedy mieściną oprócz Radogoszcza, była jeszcze wioska Bałuty i dopiero Łódź.

Droga do Sokołowa i Kałów wiodła przez most na Bzurze (mniej więcej w rejonie dzisiejszej ulicy 3-go Maja) i dalej mniej więcej po śladzie dzisiejszej ulicy ks. Jerzego Popiełuszki i J. Śniechowskiego. Pozostałością jest dziś "ślepy" odcinek dzisiejszej ulicy Sokołowskiej.

Do Łodzi jedna z dróg prowadziła też mniej więcej śladem dzisiejszej ulicy Łódzkiej, ale bardziej kręto. Być może drogę tę nazywano traktem piotrkowskim, bo i taką nazwę spotkałem. Inną drogą była dziś już nieistniejąca, która wiodła od obecnej ulicy 3-go Maja (od jej skrętu) w stronę dzisiejszego boiska i dalej przez zgierskie i radogoskie włości. Na terenie Zgierza już jej nie widać, ale na dokładnym planie Łodzi jeszcze istnieje. Nieoceniony ks. Żaboklicki wspomina, że jednak lepiej było do Łodzi jechać przez Łagiewniki. Dalej, ale bez dziur, wądołów, błota i korzeni.

Szanowni Czytelnicy. Tak naprawdę to brak dokładnych map i planów Zgierza i jego okolic z początków XIX wieku. Istnieją plany, ale już po "regulacji" z 1821 r. z naniesionymi nowymi ulicami, natomiast tego, co było brak. Należałoby usiąść z opisem ks. Żaboklickiego, z istniejącymi planami i mapami, przeliczać staja i mile na metry i "coś" wyrysować. Zabiera to mnóstwo czasu. Nie ma kiedy tym się zająć. Przy okazji można znaleźć ciekawostki. Otóż na planie Leszczyńskiego z 1821 r. dzisiejsza ulica J. Śniechowskiego opisana jest następująco: "Wygon do Lasu Wrytewka (?) zwanego dla Inwentarza Nowego Miasta". Co za Wrytewka? Ani wcześniej, ani później nie spotkałem takiej nazwy. Nawet jej nie opisałem w poprzedniej serii artykulików.

Na planie z 1849 r. ulica nosi nazwę Konstantynowska, ale żeby było ciekawiej odcinek dzisiejszej ulicy Konstantynowskiej od Bzury do ronda i dalej nosił nazwę Traktu Konstantynowskiego, który wcześniej nazywał się Traktem Lutomierskim, bo Konstantynowa nie było.

Przy okazji zwracam uwagę, że odcinek dzisiejszej ulicy Konstantynowskiej od ul. H. Barona do Bzury nosił nazwę ulicy Szlachtuzowej, (bo nad Bzurą stała rzeźnia, czyli szlachtuz). Tuż przed wojną nazwę zmieniono na ul. Ignacego Hordliczki, Niemcy na Moltkestrasse, potem znów była Szlachtuzowa by zostać Konstantynowską. "Wygon" to Konstantynowska, w czasie okupacji Blücherstrasse, potem krótko M. Niedziałkowskiego, by uczcić "krwawego Felka" na lata nadano jej nazwę F. Dzierżyńskiego. 13 grudnia 1990 roku otrzymała ulica nazwę jednego z twórców ZPB "Boruta" - Jana Śniechowskiego.

Jako ciekawostkę można podać fakt, że w egzekucji na dzisiejszym placu Stu Straconych zginął rodzony brat Feliksa - dr Władysław Dzierżyński, szef służby zdrowia okręgu łódzkiego AK. Dwaj bracia, a jakie różne postawy.

Inna ulica wyżej wymieniona - Sokołowska była zawsze Sokołowską.

Maciej Wierzbowski

Na podst. "ITZ" Nr 48 (01.-12.12.2009 r.)

Południe Starego Zgierza