"W cieniu zgierskiej Fary" (szkice z dziejów kościoła i parafii św. Katarzyny w Zgierzu) - Zeszyt 1

Autorzy: Maciej Wierzbowski, Adam Zamojski 
Wydawca: Stowarzyszenie na Rzecz Oświetlenia Zespołu Architektonicznego Kościoła Farnego św. Katarzyny w Zgierzu (Zgierz, pl. Jana Pawła II nr 11-13) 
Druk: Drukarnia Offsetowa "WIST" (Zgierz, ul. Kościuszki 14) 
Miejsce i rok wydania: Zgierz 1999 
ISBN 83-911111-0-5 (całość) 
ISBN 83-911111-1-3 (zeszyt 1) 

WSTĘP

Szkice zawarte w zeszytach tego cyklu będą poświęcone dziejom zgierskiego kościoła i parafii rzymsko-katolickiej pod wezwaniem św. Katarzyny Zgierzu oraz związanej z nimi lokalnej społeczności. Używając wyrazu "kościół" mamy przy tym na myśli nie tylko dzisiejszą wspaniałą neogotycką świątynię, ale też wszystkie wcześniejsze obiekty sakralne stojące na tym miejscu w przeciągu poprzednich setek lat i ludzi z nimi związanych. Nie żywimy wątpliwości, że kolejne zgierskie świątynie wznoszono zawsze na jednym i tym samym miejscu - wzgórzu kościelnym na obecnym Placu Jana Pawła II.

Aż dziwne, że do tej pory nie powstała żadna, nawet najkrótsza, kompletna monografia tej świątyni. Wiadomo nam jedynie, że w 1990 r. w łódzkim Wyższym Seminarium Duchownym została napisana, a obroniona w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie praca magisterska p.t. "Dzieje parafii zgierskiej w latach 1818-1948" autorstwa zgierzanina ks. Bogdana Helińskiego. Obejmuje ona ważny fragment z dziejów kościoła i życia naszych przodków i choć w obszernym wstępie autor sięga aż do czasu początków kościoła, to jednak ze względu na założone ramy czasowe praca ta nie wyczerpuje zagadnienia. A przecież pośród wszystkich budowli, które związane są z dziejami Zgierza, zgierska fara wyróżnia się w sposób szczególny.

Pragniemy choć w części wypełnić tak dotkliwą lukę w historii naszego miasta. Naszą ambicją nie jest stworzenie dzieła naukowego. Kolejne szkice będą miały raczej charakter esejów historycznych. Zamierzamy przypominać fakty, ale spróbujemy też przybliżyć odczucia naszych przodków sprzed 100, 500 czy 700 lat związane z ich pojmowaniem liturgii, a także budowy, roli i funkcji świątyni chrześcijańskiej. Te ostatnie mogą z kolei nam współczesnym pomóc lepiej zrozumieć symboliczne znaczenie poszczególnych elementów obecnej budowli i sakralności jej przestrzeni, a ludziom wierzącym lepiej się modlić.

Życie Zgierza i jego mieszkańców przez wieki "działo się" niejako "w cieniu" kościoła - z racji wielkości miasta i roli zawsze przypisywanej kościołowi parafialnemu. Stąd też płynie inspiracja dla tytułu naszego cyklu. Liczymy, że uda nam się zachęcić zawodowych historyków do napisania już w pełni profesjonalnej pracy poświęconej historii najstarszego zgierskiego kościoła parafialnego.

Maciej Wierzbowski
Adam Zamojski

SPIS TREŚCI

WSTĘP ..... 5

1. Kościół to sanktuarium ..... 7
2. Rok 1231 - czy to początek? ..... 9
3. Św. Mikołaj pierwszym wezwaniem kościoła?..... 13
4. Granice parafii ..... 15
5. Czy Tatarzy spalili pierwszy kościół w Zgierzu?..... 17
6. W dobie reform Kościoła XIII wieku ..... 21
7. W XIV wieku ..... 27
8. W nowej świątyni i pod nowym wezwaniem św. Katarzyny (wiek XV) ..... 33
9. W początkach XVI wieku ..... 41
10. Fundacja królowej Bony ..... 47
11. Stabilizacja i początki kryzysu ..... 53
12. Szpital ..... 57
13. W czasach wojen i upadku ..... 65
14. Światło w mrokach epoki ..... 73
15. Taksy i ofiary kościelne wg XVIII-wiecznej taryfy (iura stolae, czyli tzw. prawo stuły) ..... 83
16. W czasach króla Stanisława Augusta ..... 87
17. "O fabryce kościoła" ..... 91
18. Od rozbiorów do 1820 r. ..... 97

Książka dostępna w Miejsko-Powiatowej Bibliotece Publicznej im. B. Prusa w Zgierzu - Filia Nr 1