Zgierz dumny z architektury drewnianej

Odbywająca się w dniach 6-7.10.2022 roku konferencja naukowa pokazała, jak dużą rolę w teraźniejszym Zgierzu odgrywa dbałość o spuściznę historyczną. A jest to, unikatowy w skali kraju, zasób niemal dwustu drewnianych domów tkackich, pozostałych z okresu burzliwego rozwoju przemysłowego w dziewiętnastym wieku. Część z nich jest nadal zamieszkana, a Miasto poddaje te budynki procesowi rewitalizacji.

Większość, zwykle zachowanych w świetnym stanie, domów tkackich Zgierza znajduje się w dzisiejszym centrum miasta (teren dawnej Nowej Osady). Gdy w 2003 roku utworzono pierwszy wówczas w Polsce Park Kulturowy, nazywając go “Miasto Tkaczy”, było już wiadomo, że budynki z czasów Ziemi Obiecanej to prawdziwy skarb architektoniczny miasta.

- To nie pojedynczy dom, ale ich seria w zachowanym układzie architektonicznym sprzed lat decyduje o wyjątkowości miejsca, które tutaj mamy - mówił uczestnikom konferencji prof. Piotr Gryglewski, dyrektor Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Łódzkiego.

Park kulturowy tym różni się od skansenu, że na jego terenie mieszkają ludzie. Tak właśnie jest w Zgierzu: drewniane budynki przy ulicy Długiej, Narutowicza czy Rembowskiego wciąż są zamieszkane i znajdują się pod opieką konserwatora zabytków. Podczas październikowej konferencji mówiono m.in. o tym, jak dbać o tę cenną architekturę by nie naruszać jej zabytkowego charakteru, a jednocześnie zapewnić komfort mieszkańcom.

- Zgierz jest absolutnie wyjątkowy. Jeżeli szukamy odpowiedzi na pytanie, co jest najważniejsze, typowe dla naszego krajobrazu, dla polskich ziem, jest to właśnie architektura drewniana. I tylko bieżąca opieka zapewnia jej trwanie. – mówiła podczas inauguracji obrad w Starym Młynie prof. Katarzyna Zalasińska, dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa.

Miasto pozyskuje środki zewnętrzne na rewitalizację drewnianych budynków zabytkowych. Tym samym, po raz pierwszy w najnowszej historii Zgierza, lokalny samorząd aktywnie dba o podtrzymanie dobrej kondycji drewnianych zasobów architektonicznych.

- Pamiętam, jak dwadzieścia lat temu ówczesne władze mówiły: "co wy nam tu chcecie zrobić, jakiś Wawel z tego Zgierza"… Dzisiaj jesteśmy w zupełnie innej sytuacji, gratuluję Zgierzowi! - mówił w pierwszym dniu konferencji dr Włodzimierz Witkowski z Instytutu Architektury i Urbanistyki Politechniki Łódzkiej.

Prace renowacyjne na terenie Miasta Tkaczy stały się możliwe dzięki wsparciu programu RPO 2014-21 (Zintegrowane Inwestycje Terytorialne), z wkładem własnym gminy w wys. około 10. milionów złotych. W kilku budynkach przy ul. Narutowicza wymieniono okna, poszycie dachowe. W niektórych spośród rewitalizowanych domków tkaczy nastąpiła przebudowa wnętrza, a wszystkie pozostają w zasobie mieszkaniowym Gminy Miasto Zgierz.

Co ciekawe, podczas trwających w roku 2022 prac renowacyjnych dokonano ważnych odkryć związanych z historią architektury w regionie.

Prace renowacyjne toczą się również w pięciu drewnianych budynkach przy ul. Długiej. Tam, według ustaleń z konserwatorem zabytków, można było rozwinąć zakres remontów, dokonując termoizolacji. Zakończenia obecnych prac w drewnianej części starego Zgierza należy spodziewać się jeszcze jesienią 2022 roku.

Szereg działań szczegółowych, związanych z odrestaurowaniem Miasta Tkaczy i upiększeniem tego miejsca w całości, zaplanowano na następne lata w miejskim Programie Rozwoju Lokalnego. Te działania będą finansowane m.in. ze środków pozyskanych przez Gminę Miasto Zgierz z Funduszy Norweskich w konkursie Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej.

Zaplanowano kilka przedsięwzięć, wśród nich utworzenie kwitnących ogrodów w czterech wybranych (po konsultacji z mieszkańcami) podwórkach przy ul. Narutowicza. W tym samym projekcie znalazło się także utworzenie Strefy Rzemiosł Dawnych przy ul. Rembowskiego, zainstalowanie "zielonych" zdrojów ulicznych na terenie Parku Kulturowego oraz wyremontowanie jednego ze zdewastowanych domów tkackich na potrzeby Zgierskiego Centrum Seniora.

Dwudniowe obrady październikowej konferencji pod hasłem: "Architektura drewniana. Postrzeganie zabytku w przestrzeni miejskiej", z licznym udziałem młodzieży, pokazały, że zabytkowa spuścizna Zgierza z czasów tkackiej świetności słusznie otrzymuje w mieście należytą opiekę.

Konferencja organizowana przez Urząd Miasta Zgierza i Park Kulturowy Miasto Tkaczy otwiera dwuletni cykl spotkań "Zgierskie seminaria o drewnie".

- Zainteresowanie osób, które nawet po zamknięciu programu konferencji pytały o możliwość wystąpienia, oraz szeroki kontekst architektury drewnianej, spowodowały, że narodził się pomysł tych dwuletnich seminariów. Ich ideą jest wymiana doświadczeń oraz połączenie ludzi, stworzenie platformy wzajemnych relacji dla grupy osób, które w całej Polsce tym drewnem się zajmują – wyjaśniała dziennikarzom Anna Małaczyńska, Pełnomocnik Prezydenta ds. Parku Kulturowego Miasto Tkaczy.

Spotkania zrzeszające specjalistów i pasjonatów architektury drewnianej mają mieć także charakter integracyjny. Ich celem będzie też pomoc obecnym mieszkańcom domów tkaczy w poznaniu kompetencji poszczególnych instytucji czy organów, zajmujących się sprawami ochrony zabytków drewnianych. 

Galeria zdjęć z konferencji naukowej