Czerwony: Lućmierz - Smardzew

Lućmierz - Rosanów - Ciosny-Sady - Dzierżązna - Biała - Cyprianów - Las Szczawin - Swędów (stacja PKP) - Marcjanka - Glinnik (stacja PKP) - Glinnik - Smardzew (stacja PKP)

Trasa prowadzi przez teren, na którym spotykają się znaki trzech szlaków pieszych: czerwonego, zielonego i niebieskiego, a także narciarskiego (pomarańczowo-zielonego). W okolicach Smardzewa atrakcją krajoznawczą jest rezerwat jałowców "Ciosny" k. Rosanowa. We wsi Dzierżązna znajduje się Miejsce Pamięci Narodowej, z tablicą pamiątkową, natomiast w Białej - zabytkowy kościół drewniany. Trasa dostępna dla turystów kolarzy.

Wędrówkę rozpoczynamy przy dawnej gospodzie z 1820 r. Za gospodą szlaki: czerwony i niebieski skręcają w lewo, kierując się na wsch., w stronę lasu. Ścieżką biegnącą między uprawnymi polami i zagajnikiem sosnowym, a następnie młodym lasem dochodzimy do drogi łączącej osiedle domków rekreacyjnych z szosą nr 1 i skręcamy w nią w prawo. Teren, przez który przebiegają szlaki, jest malowniczo pofałdowany. Urozmaicenie krajobrazu podkreśla widok starych sosen, rosnących w najokazalszym fragmencie Lasu Lućmierskiego. Ścieżką wijącą się wśród grubych pni sosen i dębów docieramy do skrzyżowania z drogą prowadzącą z Dąbrówki do Kolonii Ciosny. Drogą tą biegnie szlak zielony, rozpoczynający się przed siedzibą Oddziału PTTK w Zgierzu, prowadzący przez rez. jałowców w Ciosnach i kończący się w Emilii, przy przyst. MPK (szosa nr 1). Zachęcamy turystów do małego, bo zaledwie 2 km liczącego spaceru do rez. jałowców "Ciosny", po czym można zakończyć wędrówkę w Emilii lub wrócić na szlak czerwony, na którym turystę oczekuję dalsze atrakcje krajoznawcze.

Kontynuujemy wędrówkę połączonymi szlakami od punktu, w którym przeciął je szlak zielony. Dalsza droga biegnie wśród dobrze i pomysłowo zagospodarowanych działek. Skręcamy w lewo, w kierunku pn. ciągle wśród działek rekreacyjnych. Za starą gruszą udajemy się w prawo, po czym w lewo i wchodzimy do wsi Rosanów (3 km), rozciągającej się w kierunku pn.-wsch. Warto zwrócić uwagę na domy oznaczone nr 48 i 46, zbudowane w niestosowanym już dzisiaj stylu wiejskich domów murowanych, dwudziałowych, z dwuspadowym dachem. Ogromna to już rzadkość w podłódzkich wsiach.

Na końcu wsi skręcamy w prawo, a po chwili w lewo i idziemy skrajem młodego lasu sosnowego. Znów kierujemy się w prawo. Po przebyciu 0,5 km następuje rozdzielenie szlaków: zn. niebieskie biegną dalej w kierunku wsch. zn. czerwone natomiast podążają w kierunku pn.-wsch. ku dużemu kompleksowi lasków brzozowych.

Po ok. 0,7 km (od punktu rozdzielenia się szlaków) skręcamy w drogę prowadzącą na pn. i zdążamy nią do wsi Ciosny-Sady. Na przestrzeni 2,5 km szlak biegnie przez wyjątkowo malowniczy krajobraz: na piaszczystych pagórkach rosną młode brzozy, a biel ich pni kontrastuje z jasną zielenią liści. Wijącą się wśród pagórków droga podkreśla urok tego fragmentu szlaku. Warto więc zatrzymać się na którymś z pagórków i odpocząć. Kontynuujemy marsz wijącą się drogą, zwracając przy tym uwagę na liczne skrzyżowania ścieżek i na znaki szlaku czerwonego. Wychodzimy z lasu i skręcamy w prawo, po czym w lewo, omijając duże gospodarstwo, a następnie wchodzimy na drogę, przy której za ogrodzeniem widoczny jest budynek szkoły zbiorczej w Dzierżąznie (8 km), wzniesiony w okresie międzywojennym ze składek m. in. uczniów szkół - na zasadzie dopłaty do każdej książki szkolnej i zeszytu. Za parkanem szkoły skręcamy w prawo, naprzeciw sosnowego lasku, za którym, we wgłębieniu terenu, znajduje się źródło strumyka płynącego na pn., ku większemu strumieniowi, dopływowi Czarnawki. Szlak biegnie drogą wśród pól, w kierunku wsch. w stronę samotnego gospodarstwa, za którym skręca w lewo, w kierunku pn. przez podmokły teren rozległego pastwiska. Drogę przecina Czarnawka, której bieg zaznaczają z dala widoczne, wysokie olchy. Źródła tej niewielkiej rzeki znajdują się na terenach wsi Łagiewniki Nowe, a ujście do Moszczenicy w okolicy wsi Warszyce, na lewo od szosy Zgierz - Piątek. Całkowita jej długość wynosi 17 km.

Szlak osiąga szosę Ciosny - Biała (8 km), skręca w nią w prawo, w kierunku pn.-wsch. Dochodzimy do rozwidlenia dróg, z których odchodząca w lewo prowadzi do wsi Jasionka, a droga w prawo - do wsi Biała. W tę drogę skręcamy za zn. czerwonymi (kierunek wsch. później pd.-wsch.) i przechodzimy nad Dzierżązną (dł. 8 km), dopływem Czarnawki. Osiągamy wieś Białą, a w niej skrzyżowanie z szosą Zgierz - Piątek (10 km). Turyści zmęczeni wędrówką mogą skręcić na szosie w prawo, w stronę przyst. PKS, z którego można dojechać do Zgierza lub Łodzi.

Szlak dochodzi do kolejnego skrzyżowania dróg, prowadzących w lewo, do wsi Kębliny, a w prawo do Szczawina. Skręcamy w lewo i docieramy do nowego, murowanego kościoła. Mijamy kościół i schodzimy z szosy na polną drogę w prawo, w kierunku wsi Cyprianów (12 km). Następnie przecinamy trakt Wola Braniecka - Biała, mijamy liczne domki na działkach rekreacyjnych, które poszatkowały cały teren lasu w okolicy wsi Cyprianów i dochodzimy do zabudowań leśnictwa, na terenie którego, tuż nad Czarnawką, rosną 2 pomniki przyrody - dęby o obw. 5,0 i 6,0 m. Przechodzimy przez Czarnawkę i wchodzimy w kompleks Lasu Szczawin.

Droga prowadzi w kierunku pn.-wsch., a następnie w kierunku pd.-wsch. Jest to wielogatunkowy bór, z gęstym podszytem i bujnym runem. Obok najliczniejszej sosny rosną tu: dąb szypułkowy, lipa drobnolistna, klon zwyczajny, jodła oraz świerk. Niższą warstwę lasu tworzy grab. Zach. część lasu przecina wspomniana rzeczka Czarnawka, natomiast od pn. opływa ją godna obejrzenia Moszczenica, której całkowita długość wynosi 55 km (źródła znajdują się w okolicy wsi Byszewy, ujście natomiast do Bzury we wsi Wola Kalkowa). Do Moszczenicy, która ma wyjątkowo malowniczy bieg (wśród piaszczystych jarów liczne zakola, półwyspy, itp.), można dojść po 0,5-1 km jakimkolwiek duktem prowadzącym na pn. (tj. na lewo od trasy) Przy drodze ustawiono (z myślą o turystach) ławy i stoły dębowe. Warto usiąść i posłuchać ciszy leśnej, urozmaiconej śpiewem ptaków.

Za zn. czerwonymi przecinamy niewielki dopływ Moszczenicy i lasem wchodzimy do wsi Swędów, która w tym miejscu jest raczej osiedlem o zagospodarowanych od dawna terenach uprawno-rekreacyjnych, z domkami o miłej dla oka architekturze. Uwagę zwracają nazwy uliczek: Aleja Róż, ul. Słoneczna, ul. Złotej Jesieni, a nawet ul. Rozśpiewanego Skowronka. Szlak czerwony dochodzi do toru kolejowego linii Zgierz-Łowicz (17 km). Dotychczasowa droga, którą prowadziły znaki przecina tor i biegnie do wsi Swędów, szlak natomiast skręca w prawo, w drogę przechodzącą obok budynku przyst. PKP (kolejna możliwość powrotu do Łodzi) i biegnie dalej w kierunku pd.-zach. równolegle do toru kolejowego. Po prawej stronie mijamy tereny działkowe. Na jednej z działek rośnie piękny okaz rozłożystej lipy.

Szlak nasz przecina drogę ze wsi Szczawin do osiedla Swędów i zbliża się do pd.-zach. skraju Lasu Szczawin. Przed nami długi rząd zabudowań wsi o tej nazwie. Tuż przed ścianą lasu kończą się tereny działkowe. Za budynkiem dróżnika zostawiamy wieś od zach. strony. Kolejny budynek dróżnika mijamy na początku wsi Marcjanka (18,5 km). Odchodzimy w prawo od toru kolejowego i wędrujemy przez wieś, w której na uwagę zasługuje szpaler przydrożnych, starych wierzb, z których kilka ma w obw. 4 m. Po przebyciu 0,5 km skręcamy ponownie w stronę toru kolejowego, którego linię zaznaczają rosnące rzędem wysmukłe topole włoskie.

Dochodzimy do drogi równoległej do toru, skręcamy w nią w prawo i osiągamy wkrótce budynek stacji PKP w Glinniku (20 km). Budynek stacyjny jest tworem użytkowej architektury międzywojennej, często spotykanej na szlaku kolejowym Śląsk-Porty. Bieg szlaku na odcinku od Swędowa do Smardzewa, w zasadzie równoległy do toru kolejowego, uzasadniony jest tym, iż stąd widoczna jest lepiej urozmaicona rzeźba okolic. Liczne pagórki, porośnięte lasem sosnowym i brzozowym, rozdzielone są dolinami strumyków, m.in. doliną Czarnawki, która niestrudzenie płynie równolegle do trasy szlaku.

Od st. PKP Glinnik podążamy w kierunku zach. Odchodzimy na krótkim odcinku od toru, po czym wracamy w jego pobliże, aby w końcu, na rozwidleniu dróg (w lewo do wsi Czaplinek), przejść na jego lewą stronę. Przy rozwidleniu dróg rośnie również malowniczy lasek brzozowy - dobre miejsce na odpoczynek. Dalsza droga wysadzona jest początkowo dorodnymi lipami, natomiast dalej biegnie wzdłuż rzędu różnorodnych krzewów, spośród których wyrastają dzikie grusze. Szlak dochodzi do kolejnego zabudowania dróżnika i obchodzi go z lewej strony. Naprzeciwko domu dróżnika, na wzgórzu rośnie las sosnowy. Wśród sosen wyróżniają się wyniosłe okazy o długich, ciemnych igłach. Kierujemy się w stronę toru, przecinamy go w miejscu strzeżonym, po czym idziemy drogą wysadzoną potężnymi lipami i bukami (...).

Dochodzimy do szosy biegnącej ze Smardzewa do Szczawina i kierujemy się nią w lewo, w stronę wsi Glinnik. Szosa odchodzi po chwili w lewo, my natomiast skręcamy w prawo, do wsi. Po prawej stronie rozciąga się panorama rozległej doliny Czarnawki. Tworzy tu ona długie rozlewisko, porośnięte trzciną, w której gnieżdżą się ptaki wodne. Na początku wsi, w obejściu domu nr 18 (po lewej) rośnie okazały modrzew, po prawej - w dolinie przepływa Czarnawka, której towarzyszą wysokie olszyny. We wsi urządzono na rzece stawy rybne - przykład dobrze wykorzystanego biegu rzeki, nawet tak małej jak Czarnawka. Obchodzimy gospodarstwo z prawej strony, po czym skręcam w lewo, w drogę prowadzącą pod górę, w stronę toru. Po lewej stronie drogi, na wzgórzu rosną piękne brzozy. Przechodzimy przez tor i polną drogą wychodzimy na szosę do Smardzewa, skręcamy w nią w prawo, ku malowniczej dolinie Czarnawki. Krajobraz jest tu wręcz urzekający: przed nami wysokie drzewa, porastające dolinę rzeki, po lewej stronie widoczne są liczne pagórki z kępami brzóz.

Dochodzimy do Czarnawki, płynącej w głębokim jarze. Po lewej stronie szosy widoczny jest młyn na rzeczce, a tuż za nim staw zasilany jej wodą. Na przydrożnych drzewach pojawiają się pomarańczowo-zielone znaki szlaku narciarskiego. Przy szosie rosną godne podziwu lipy i jesiony. Jeden z nich wyróżnia się rozdwojonym pniem. Nieco dalej napotykamy z kolei okazałe kasztanowce. Ciekawe i zasługujące na uwagę jest to skupisko starych drzew, wśród których nie brak bardzo starej topoli o obw. pnia 4-5 m, a także licznych w Smardzewie topoli włoskich. We wsi , na wprost budynku przyst. PKP w Smardzewie, kończym naszą trasę (22 km).

A. Banasiak, C. Jaworska-Maćkowiak, T. Maćkowiak, J. Majer "Okolice Łodzi" - przewodnik turystyczny; Wydawnictwo PTTK "Kraj"; Warszawa 1988. (trasa 1.10).