Dworzec kolejowy w Zgierzu

Budynek Dworca dotrwał bez większych zmian do chwili obecnej. 

W czasie I i II wojny światowej prawdopodobnie nie był zniszczony. Elewację otynkowano i przebudowano wnętrza (inny układ i przeznaczenie niektórych pomieszczeń) pod koniec lat 80. XX w. Pokrycie z blachy zamiast dachówki założono już wcześniej. Prawdopodobnie już w okresie międzywojennym mogły nastąpić zmiany w przeznaczeniu pomieszczeń w związku z rozbudową stacji (budowa linii do Kutna i do Widzewa, którą otworzono prowizorycznie od strony Zgierza do Łęczycy już w 1923 r., przekazanie całej linii do użytku publicznego w pełnym zakresie nastąpiło w 1926 r., odcinek łącznikowy do Widzewa, budowany z przerwami od 1920 r. otwarto dopiero w 1931 r.) 

Układ przestrzenny stacji jest zachowany w formie pierwotnej (dworzec, magazyn towarowy, budynki mieszkalne, wieża ciśnień i pompownia, podjazd). W okresie II wojny światowej wybudowano nastawnie. 

Historia powstania linii Warszawsko-Kaliskiej przechodzącej przez Zgierz 

Linia Kaliska Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej 

O połączenie Kalisza z siecią dróg żelaznych ubiegały się różne grupy. Różne też były trasy proponowanego przez nie przebiegu linii. 

W 1862 r. o prawo to starał się Komitet Budowy Drogi Żelaznej Wrocław - Kobylin - Krotoszyn - Ostrów - Kalisz - Opatówek - Sieradz - Zduńska Wola - Pabianice - Łódź - Warszawa. W 1863 r. ziemianin Jabłoński zwrócił się z prośbą o udzielenie zgody na budowę linii Rokiciny - Łódź - Zgierz - Ozorków - Łęczyca - Turek - Kalisz. Dwa lata później Jan Bloch uzyskał zgodę na przeprowadzenie studiów wstępnych budowy odnogi drogi łódzkiej DŻWW w kierunku Kalisza. Wiosną 1866 r. zgłoszono kolejny projekt budowy linii Łódź - Kalisz. Władze carskie i pruskie nie wyraziły jednak na to zgody. (...) We wrześniu 1868 r. prośby o budowę kolei w Królestwie Polskim złożyli dwaj obywatele niemieccy. Miały to być trasy: Łódź - Zgierz - Koło - Konin - Słupca i dalej do Poznania (132 wiorsty, 141 km) oraz Łódź - Sieradz - Wieruszów - Wrocław (109 wiorst, 116 km). Od tej linii miała odchodzić odnoga Sieradz - Kalisz (51 wiorst, 54 km). Rząd pruski był żywotnie zainteresowany projektem połączenia Wrocławia z Warszawą (...), dlatego popierał prośby swych przedstawicieli o koncesję. Wszystkie one wywoływały jednak zaniepokojenie władz carskich i zostały odrzucone. 

W lipcu 1869 r. do Komitetu Dróg Żelaznych w Petersburgu ponownie wpłynęła wspólna prośba Birona, Wokke i Bernharda o wydanie koncesji na budowę linii Łączącej Warszawę z Wrocławiem i Poznaniem. Ona również została odrzucona. Władze pruskie nie rezygnowały jednak z planów połączenia Poznania i Wrocławia z Warszawą. Na początku 1870 r. powstało w Prusach Towarzystwo Akcyjne Kolei Wrocławsko-Warszawskiej, pragnące budować drogę żelazną z Oleśnicy przez Kępno do granicy z Królestwem w Wieruszowie i dalej do Łodzi i Warszawy. (...) 

W 1878 r. Komitet Ministrów zlecił Ministerstwu Komunikacji opracowanie projektu koncesji oraz warunków budowy kolei Łódzko - Kaliskiej (113 wiorst, 125,5 km) z odnogą do Wieruszowa (50 wiorst, 53 km). Do budowy nie doszło (...). 

Dnia 9 marca 1898 r. nadzwyczajne zebranie akcjonariuszy Towarzystwa Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej uchwaliło, że zwróci się ono o udzielenie koncesji na budowę kolei Warszawsko - Kaliskiej oraz łącznicy z Kalisza do granicy pruskiej. Rozporządzeniem cara z 24 lipca 1898 r. zezwolono Towarzystwu na przeprowadzenie studiów budowy linii Warszawa - Kalisz według dwóch wariantów trasy: Kalisz - Sieradz - Łask - Łódź - Łowicz - Sochaczew - Błonie - Warszawa oraz Kalisz - Łęczyca - Pniewo - Sochaczew - Błonie - Warszawa. Kolej Kaliska na żądanie ministra wojny miała być szerokotorowa. Miał być też przebudowany węzeł warszawski. 

Wreszcie 14 kwietnia 1900 r. została zatwierdzona koncesja na budowę szerokotorowej kolei Kaliskiej (238 wiorst, 254 km). Projektowana linia brała swój początek w Warszawie (...) kierowała się do Kalisza przez Błonie, Sochaczew, Łowicz, Głowno, Stryków, Zgierz, Łódź, Pabianice, Łask, Zduńską Wolę, Sieradz i Opatówek. 

Między Warszawą a Kaliszem wybudowano 173 mosty, 17 przejazdów i wiaduktów oraz urządzono 11 stacji. Na 10 z nich były wieże wodne. (...). Budynki dworcowe (z wyjątkiem Warszawy, Łodzi i Kalisza), mieszkalne - w tym domki dróżników, wieże ciśnień i pompownie wzniesiono z czerwonej, nietynkowanej cegły według ujednoliconych projektów. Większość tych obiektów przetrwała do czasów współczesnych. Dworce końcowe uległy zniszczeniu podczas I wojny światowej (...). 

Dnia 15 listopada 1902 r. na zbudowaną trasę ruszył pierwszy pociąg, który z Warszawy do Kalisza jechał ok. 10 godz. Ogólny koszt budowy linii wyniósł 21.931.600 rb. (...) 

Na podst. książki A. Paszke, M. Jerczyński, St. Koziarski  "150 lat Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej".
Dzięki uprzejmości pana Michała Jerczyńskiego, który nadesłał do nas fragmenty książki. 

Zobacz też: 

• "Zgierz (stacja kolejowa)" na stronie Wikipedii; 
• galerię zdjęć dworca na stronie lodz.fotopolska.eu.