Jak rozmawiać z rodzinami z Ukrainy, które gościsz u siebie?

DOROŚLI

Jeśli nie mówisz w języku swoich gości – zaopatrz się w "tłumacza" w telefonie lub słownik.

Dowiedz się, czy Twoi goście mają zabezpieczone podstawowe potrzeby:

• czy mają niezbędne rzeczy osobiste (grzebień, szczoteczkę do zębów, ubrania etc.);
• czy mają telefon, żeby móc się kontaktować tak z Tobą jak i ze swoimi bliskimi;
• jeśli udostępniasz im samodzielne mieszkanie, zadbaj o jedzenie, środki higieny osobistej i środki czystości;
• pokaż im okolicę, opowiedz co i gdzie mogą znaleźć;
• wytłumacz, jak mogą się poruszać po okolicy, czy po Twoim mieście, żeby czuli się bardziej samodzielni i mniej zależni;
• zapytaj, czy potrzebują Twojej pomocy w kontaktach z polską administracją.

Rzeczy, które NALEŻY robić i mówić:

• Uszanuj prywatność swoich gości – bądź dostępny, ale nie narzucaj swojej obecności;
• Daj do zrozumienia, że ich historia jest dla Ciebie ważna i wysłuchaj, jeśli będą chcieli Ci ją opowiedzieć; rozmawiaj, jeśli będą chcieli o tym rozmawiać;
• Bądź spokojny i cierpliwy – Twój spokój będzie dla nich wsparciem;
• Odpowiadaj na pytania, informuj o możliwościach, ale i sam nie bój się pytać o ich potrzeby;
• Jeśli masz trudność z porozumiewaniem się – wykorzystaj "tłumacza" w telefonie, korzystaj ze słowników, staraj się nawiązać choć minimalny kontakt;
• Jeśli Twoi goście mieszkają razem z Tobą w jednym mieszkaniu – nie bój się angażować ich we wspólną pracę (przygotowywanie posiłków, sprzątanie). Dzięki temu poczują się pewniej i bardziej u siebie;
• Poproś, żeby Twoi goście nauczyli Cię kilku słów po ukraińsku, pokazali, jak się przygotowuje dania ukraińskie – to pozwoli im na zachowanie własnej tożsamości;
• Jeśli udostępniłeś im odrębne pomieszczenie – zostaw kontakt do siebie, ale nie bój się też "zaglądać" do nich pytając o potrzeby.

Rzeczy, których NIE NALEŻY robić i mówić:

• Nie odbieraj osobiście zachowań, które w innych okolicznościach uznałbyś za niewłaściwe - np. nagłe opuszczenie pomieszczenia, wyrażanie niezadowolenia lub obojętność. Twoi goście mają traumatyczne doświadczenia, w związku z czym przeżywają silne emocje. Te zachowania nie dotyczą Ciebie, a Twoi goście nie zawsze są w stanie je kontrolować;
• Nie zmuszaj do rozmowy o tym co przeżyli, jeśli zauważysz, że to dla nich trudne;
• Nie przerywaj opowieści (np. patrząc na zegarek), jeśli zaczęli mówić;
• Nie wyręczaj we wszystkim swoich gości, jeśli wyrażają ochotę współuczestniczenia w jakiś pracach lub chcą coś zrobić sami – pozwól im na to;
• Nie oceniaj tego, co zrobili, lub czego nie zrobili, nie sugeruj co powinni czuć;
• Nie opowiadaj o własnych problemach;
• Nie obiecuj, że wszystko będzie dobrze – jeśli jesteś na to gotowy, obiecaj, że zrobisz wszystko, żeby im pomóc;
• Nie zachowuj się tak, jakbyś musiał rozwiązywać za nich wszystkie ich problemy;
• Nie umniejszaj ich zdolności do opiekowania się samymi sobą.

DZIECI

Przede wszystkim pamiętaj, że dzieci z Ukrainy już doświadczyły więcej, niż Ty, czy większość Twoich dorosłych znajomych w Polsce. Doświadczyły tego – i przetrwały!

Dlatego:

• Odpowiadaj na ich pytania, jeśli będą je zadawały, dostosowując swoje słownictwo do ich możliwości;
• Jeśli będą pytały o wojnę – nie zbywaj, nie bagatelizuj, ale odpowiadaj zgodnie z prawdą dodając zawsze jakiś pozytywny element, np. "tak, Ukraina została zaatakowana, ale wszystkie kraje Europy starają się jej pomóc i wspierają ją w walce z agresorem";
• Jeśli dziecko samo zaczyna mówić o swoim strachu – pozwól mu na to. Zapewnij je, że to normalne, że się boi. Dorośli też czasem czują lęk czy niepokój. Ty też się martwisz, ale i Ty i wszyscy inni dorośli zrobią wszystko, żeby pomóc dziecku i jego rodzinie;
• Jeśli dziecko nie reaguje na polecenia i prośby, zachowuje się agresywnie, jest nadmiernie pobudzone lub nadmiernie wycofane - pamiętaj że prawdopodobnie przeżywa silne emocje, których nie potrafi opanować;
• Jeśli będzie taka możliwość, pomóż mu nawiązać kontakt z rówieśnikami;
• Jeśli będzie taka możliwość, postaraj się dać mu możliwość zabawy;
• Nie obiecuj rzeczy niemożliwych. Nie kłam. Jeśli dziecko pyta o tatę, który został na Ukrainie, nie zapewniaj, że niedługo przyjedzie i wszystko będzie dobrze. Powiedz raczej, że też się martwisz, ale Tata jest dzielnym mężczyzną i zrobi wszystko, żeby jak najszybciej przyjechać, a Ty zrobisz wszystko, żeby mu w tym pomóc;
• Nie rozmawiaj przy dzieciach o drastycznych szczegółach;
• Nie oglądaj przy dzieciach drastycznych relacji telewizyjnych.

Pamiętaj, że kilkuletnie dzieci potrafią bardzo szybko przechodzić od bólu i cierpienia do radości i śmiechu! I pamiętaj, że to normalne. 

Materiał przygotowany przez Polskie Towarzystwo Terapii EMDR - zrzeszające terapeutów EMDR - w tym psychologów, psychotraumatologów, lekarzy psychiatrów, psychoterapeutów, interwentów kryzysowych - zajmujących się m.in. leczeniem traumy

Źródło: Polskie Towarzystwo Terapii EMDR

Czytaj też: 

• "Jak rozmawiać z dziećmi i uczniami na temat sytuacji w Ukrainie – rekomendacje dla nauczycieli i pedagogów szkolnych" - artykuł na stronie Ministerstwa Edukacji i Nauki